Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti

Каримов Ғ.
Ўзбек адабиёти тарихи. –Т.: 1987, 3-китоб, 110-бет. 
57
Болтабоев Ҳ
. Ёлланган адабиёт сирлари. /ЎзАС, 1998, 49-сон 

---

53 
Aminxoja. Hajvi Muhammad Musoboy (“Muhammad Musoboy hajvi”) sarlavhasi 
ostida shoirning “Bachchag’ar” hajvi berilgan”
58
.
Bu ikki olimning manbalar tahlili asosidagi fikrlari ham mazkur hajviya 
Dukchi eshonga mutloqa aloqasi yo’q ekanligini tasdiqlaydi.
Muammoni yanada oydinlashtirish uchun “bachchag’ar” va “qurbaqalar” 
radifli she’rlar manbalariga murojaat qilish zarurati seziladi. G’.Karimov xizmati 
bilan chop etilgan Muqimiy asarlar to’plamida bu ikki she’r “Hajvi xalifai 
Mingtepa” va “Dar mazammati qurbaqa” deb sarlavhalangan. Olim Muqimiy 
asarlar to’plamining izohlar qismida “Hajvi xalifai Mingtepa” satirasi manbasi 
haqida bunday yozadi: “SHu kungacha “Bachchag’ar” nomi bilan yuritilib kelgan 
bu satirani biz “Xajvi Xalifai Mingtepa” deb atashni muvofiq ko’rdik. Bu nom 
Muqimiyning yaqin do’stlaridan biri namanganlik shoir Nodimning musavvada 
daftaridan olindi.”
59
.
Haqiqatan ham, bu hajviy she’r matni Nodim Namangoniyning 4179 raqamli 
qo’lyozma bayozida uchraydi. Savol tug’iladi. Nega, Nodim Namangoniy bu 
she’rga “Hajvi xalifai Mingtepa” deb sarlavha qo’ygan? Bu masalani ikki asosga 
ko’ra izohlash mumkin. 
Birinchidan, professor H.Boltaboev ta’kidlaganidek: “Andijon qo’zg’oloni 
xususida Rusiya harbiy genshtabining arxiv materiallaridan ma’lum bo’lishicha, 
1898 yilning iyul-avgust oylarida rus ma’muriyatining maxsus topshirig’i bilan 
vodiyning eng e’tiborli shoirlari Dukchi eshonni fosh qilib asarlar yozishi kerak 
edi. (“Krasniy arxiv” №3 (88). 1938.) Aftidan, ana shu topshiriq Zavqiy, Nodim 
Namangoniy va Rojiy Marg’inoniy zimmasiga tushgan.”
60
. 
Ikkinchidan, Muqimiy va Nodim Namangoniy ijodiy hamkorligi, do’stona 
munosabatlari adabiyot ahliga ma’lum. Nodim Namangoniy Muqimiyning mazkur 
hajviy she’rini Dukchi eshon turkumidagi she’rlar qatoriga qo’shib, uni 
mustamlaka siyosati topshirig’iga rioya qilgan etib ko’rsatgan, nazarimizda.
58