Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti

Tilim  charchar, 

ajab,  gohi  Seni  tarjima  qilmoqdan

”  satrlarida  bu  holat  juda  aniq  ifodalangan. 

SHoir o’z  fikrlarini tashqi nutqqa “tarjima qilar” ekan, bizningcha,  unda tafakkur 

va nutq jarayonlari bir vaqtning o’zida amal qiladi.  

E.S.Kubryakovaning psixolingvistikadagi yana bir xizmati shundan iboratki, 

u  ichki  nutq    yaratilishi  mexanizmida  nominatsiya  jarayoniga  ham  amal  qilinishi 

haqidagi  qarashni  rivojlantirdi.  Uning  ta’kidlashicha,  fikrning  shakllanishi  va 

lisoniy  tus    olishi  jarayonlarida  miya  tili  tashqi  tilga  ikki  kanal  –  nominativ  va 

                                                

138

 Сафаров Ш. Кўрсатилган китоб. – Б. 26. 

139

 Фалсафа. Қомусий луғат. – Тошкент: Шарқ, 2004. – Б. 400. 

---

sintaktik  kanallar  orqali  o’tadi.  Nominativ  kanal  nomlash  vazifasini  bajarsa, 

sintaktik kanal nutqning grammatik-shakliy tuzilishini belgilaydi. 

Ko’rinadiki,  nutq  yaratilishi  jarayoniga  oid    fikrlar  xilma-xil  va  yechilishi 

lozim  bo’lgan  muammolar    hali  yetarli.  Bundan  30  yilcha  avval 

A.N.Kolmogorovning  “Nutqiy  faoliyat  nazariyasi  asoslari”  nomli    fundamental 

asarida  epigraf  qilib  keltirilgan  quyidagi  gapi,  bizningcha,  hali  ham  o’z 

dolzarbligini  saqlab turibdi: “Nutq oqimini  uning yaratilishi  mexanizmi  haqidagi 

farazsiz  o’rganish  nafaqat  samarasiz,  balki  qiziqarsiz  hamdir”.  Buni  nutq  

yaratilishi  nazariyasida  yangi  paydo  bo’lgan  yo’nalish  –  kognitiv  tilshunoslik 

tomonidan qo’yilayotgan muammolar ham isbotlamoqda.