Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti



Download 0,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/37
Sana15.01.2022
Hajmi0,76 Mb.
#368800
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   37
Bog'liq
psixolingvistika.

ko’zlarning qirlarida 

goho 

tole ohulari 

yugurgilab qolardi va atrofga 

xijolat  –  hayo  aralash 

saodat  yellari 

taralardi.  Tikilib-tikilib  qarasang,  bu 

qorachiqlar  supasida  qora  libos  kiygan  sehrgar 

o’tirganini  ko’rarding,  sehrgar 

o’ziga  tez-tez  josusona  nigoh  tashlayotgan  anchayin  sur  ko’zlarga  goho 

ajablanish,  goho 

hayrat  tuzoqlarini 

qo’yardi,  goh  o’zining  sahnasiga  qoqsuyak, 

xo’mraygan  yuzning  suratini  chizardi;  goh 

kichkina  bu  saltanatga 

bostirib 

kirmoqchi  bo’layotgan  ayg’oqchi  nigohlarni  tahdidona  muzaffarlik  bilan  qarshi 

olardi va o’zining shu taxlit tilsimona o’yinlari bilan har qanday baxt va baxtsizlik 

haqidagi tushunchalardan yuksakda turishini isbot etmoqchi bo’lardi.

  

Mikromatnda  ajratib  ko’rsatilgan  birikmalar  yozuvchi  badiiy  tafakkurining 



hosilasidir.  N.Eshonqul 

nigoh,  nazar 

so’zi  o’rnida 



ko’zlarning  qirlari,  saodat 

yellari, hayrat tuzoqlari; ko’z 

so’zi o’rnida 



kichkina bu saltanat, qora libos kiygan 

sehrgar 

 birikmalarini qo’llagan. 




Matnda  ifodalangan ob’ektlarning bu tarzda nomlanishi  matn referentsiyasi 

va  real  voqelik  o’rtasidagi    muvofiqlikning  o’quvchi  tomonidan    idrok  etilishini 

kognitiv  va  psixologik jihatdan  bir oz  murakkablashtiradi.  Boisi  – retsipient  matn 

muallifi  idiolektida  mavjud  bo’lgan,  ammo  eksplitsit  tarzda  ifodalanmagan 

ob’ektning mohiyatini turli assotsiatsiyalar va tasavvurlar asosida o’zi kashf etishi 

lozim  bo’ladi.  Demak,  mazmuniy  idrok  zanjirida  yana  bir  xalqa    –  o’quvchi 

kognitiv faoliyatining ham bo’lishi zaruriy shartlardan biridir. 

O’xshatish  asosida  yuzaga  kelgan  matnlarda  shu  narsa  diqqatga  sazovorki, 

har bir ijodkor o’xshatish mazmunini turli sintaktik shakllarda ifodalaydi. Bunday 

nutqiy  tuzilmalarda  matn  muallifining  o’xshatishga  asoslangan  obrazli  tafakkur 

tarzi to’liq  verbal  holatda, shuningdek, implitsit tarzda  ham  ifodalanishi mumkin. 

Masalan,  o’xshatish  qurilmalarida  matn  muallifining  psixologik-kognitiv  faoliyati 

o’zining  aniq  ifodasini  topadi.  O’.Hoshimov  qalamiga  mansub  quyidagi  matn 

bunga  misol bo’la oladi: 



Haqiqat havoga  o’xshaydi. Rangini ko’rmaysiz. Ovozini 

eshitmaysiz.  Hidini  bilmaysiz...  Ammo  bir  lahza  havosiz  qolsangiz,  bo’g’ilib 

ketasiz. 

(“Daftar  hoshiyasidagi bitiklar”)  N.Eshonqul qalamiga  mansub  matnlarda 

esa  o’xshatishga  asoslangan  kognitiv  faoliyatning  o’ziga  xos  shaklda 

ifodalanganligini ko’ramiz: yozuvchi aniqlovchi – aniqlanmish tipidagi birikmalar 

vositasida  o’xshatishga  asoslangan  yangicha  metaforik  ifodalarni  yaratadi:  

Qo’shiq aytayotgan juvon  qiyofasidagi o’zi izlagan qo’shiq ilohasi shu bir necha 

soniyada  ayolni  tashlab  ketgan  edi;  u  iloha  o’rnida  eriga  ko’r-ko’rona  mehr 

qo’ygan,  o’zining  notavon,  baxtiqaro  ekanligini  eslashdan  ham  qo’rqib,  ho’ng-

ho’ng yig’lab yotgan ojiz va nochor ayol qolgan edi. SHamsi Salohning ko’nglida 

yana  birdan 


Download 0,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish