Namangan davlat univеrsitеti boshlang‟ich ta'lim mеtodikasi kafеdrasi

№  So„roq turi 
Olmoshlar 
1. 
SHaxsga  so‗roq 
Kim? 
2. 
Narsaga so‗roq 
Nima? 
3. 
Belgi-xususiyatga so‗roq 
Qanday?  Qanaqa? Qaysi? 
4. 
Miqdorga so‗roq 
Qancha? Necha? Nechta?  

---

102 
 
5. 
Tartibga so‗roq 
Nechanchi? 
6. 
Sabab-maqsadga so‗roq 
Nega? Nimaga ?  
7. 
O‗rin-joyga so‗roq 
Qaerda?  Qayda?  Qayoqqa? 
8. 
Paytga so‗roq 
Qachon? 
9.  
Mavjudlikka so‗roq 
Qani? 
     Kim  birlik  va  ko‗plikda  qo‗llanadi,  egalik  va  kelishik  qo‗shimchalarini  oladi:  Kim 
so„zladi   Nimalarni  ko„rding     Nimang  bor     Nima  olmoshi  belgisiz  kelishik  shaklida 
kelishi mumkin: Nima(ni) olding?                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             
     Qanday,  qanaqa,  qaysi  olmoshlari  belgini  aniqlash  uchun  ishlatiladi:  qanaqa  odam, 
qaysi  kitob.        Qaerda,  qayda,  qani,  qayoqqa,  qachon,  nega    olmoshlari  o‗rin,  payt, 
mavjudlik,  sabab,  maqsad  kabilarni  aniqlash  uchun  ishlatiladi:  Qachon  keldi?  Qaerda 
yuribdi? Ukang qani? Qayoqqa ketdi? Nega keldi? 
     5.    Belgilash  olmoshlari  predmet  va  shaxslarning  yig‗indisini  bildiradi  yoki  ularni 
ayirib ko‗rsatadi, shuning uchun ularni ikkiga bo‗lish mumkin:  
1)  jamlovchi  belgilash  olmoshlariga  hamma,  barcha,  bari,  jami,  jamiyki,  butun,  yalpi 
so‗zlari  kiradi.  2)  ayiruvchi  belgilash  olmoshlariga  har  so‗zining  o‗zi  (Har 
qovunlarki...)  va  har  kim,    har  nima,  har  bir,  har  qaysi  kabi  so‗zlar  kiradi  va  bu 
olmoshlar to‗pdan ajratilgan shaxs, narsa, belgilarni bildiradi.   Har  so‗zi ayrim yoziladi. 
     Hamma,  barcha,  bari  olmoshlari  ko‗plikni  anglatadi.  Belgilash  olmoshlari  egalik, 
kelishik, ko‗plik qo‗shimchalari bilan qo‗llanadi: Hammalari jim. Har kimga aytaverma. 
     6.  Bo„lishsizlik  olmoshlari  inkor  ma‘nosini  bildirgan  olmoshlardir.  Bular  hech  
so‗zining  o‗zi  va  shu  so‗zning  ba‘zi  so‗roq  olmoshlari  bilan  birikishidan  hosil  qilinadi,