Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

TINCH-TOTUV YASHASHNING BESH PRINSIPI
(hindcha 
pancha shila
) — 
1) hududiy butunlikni va mustaqillikni o‗zaro hurmat qilish; 2) hujum qilmaslik; 3) bir-
birining ichki ishlariga aralashmaslik; 4) tenglik va o‗zaro manfaatdorlik; 5) tinch-totuv 
yashash. Dastlab (1954-yil aprelda) Hindiston bilan Xitoyning Tibet rayoni o‗rtasidagi 
savdo va aloqalari haqida, Hindiston va Xitoy tomonidan tuzilgan bitimning kirish 
qismida ifodalangan. Bu prinsiplar Bandung konferensiyasi (1955) qarorlari va boshqa 
xalqaro hujjatlarda aks ettirilgan. 
TIRAN 
(yun) — qadimgi Yunonistonda hokimiyatni zo‗rlik bilan egallagan shaxs. 

---

290 
TIRANIYA
— zulmga, istibdodga asoslangan boshqaruv. 
TITOIZM
— Yugaslaviya yetakchisi Iosif Broz Tito nomi bilan bog‗liq 
kommunistik mafkura. 
TIZIMLI 
TRANSFORMATSIYA
(o‗zgarish) — kommunistik tizimni 
demokratiya va bozor iqtisodiyotini qaror toptirish maqsadida o‗zgartirish hisoblanadi. 
Tizimli transformasiyaning demokratik tranzitdan muhim farqi shundaki, unda tizimda 
mavjud ijtimoiy institutlar, tuzilmalar tubdan o‗zgaradi, qayta quriladi. Totalitarizmdan 
demokratiyaga o‗tayotgan mamlakatlar siyosiy tizimlarida o‗zgarishlar jamiyatning faqat 
siyosiy sohasida emas., qolgan barcha sohalarida ham kechadi. Shuning uchun bu yo‗lni 
tanlagan mamlakatlar bir vaqtning o‗zida ikki murakkab vazifani bajarishlari lozim 
bo‗ladi: birinchidan, totalitarizmning institusional, sotsial, ruhiy asoratlaridan qutulish; 
ikkinchidan, jamiyatga mulkchilik munosabatlarini kiritib, ularni aks ettiruvchi yangicha 
ijtimoiy tabaqalashuvni, avvavlo, ―o‗rta sinf‖ni shakllantirishi kerak. 
TIZIMLI YONDOSHUV
— XX asrning 50-60-yillarida shakllandi. Uning 
moxiyati - tarkibiy qismlarning o‗zaro aloqalari va o‗zaro ta‘sirini o‗rganishdan iborat. U 
siyosatni o‗zaro bog‗liq elementlardan tarkib topgan yaxlit o‗z-o‗zini yangilay oluvchi, 
moslashuvchi tizim sifatida qaraydi. Asoschisi – T.Parsons (1902-1979) va E.Shilz 
(1911-yil). Ammo tizimli yondoshuv siyosatdagi ixtiloflarni, siyosiy madaniyatlarni, 
yetakchilik, inqiroz va inqilob vaziyatlarini o‗rganishda deyarli qo‗llanmaydi.