Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

PANITENSIAR
(lot. 
penitentiary –
qamoqxona, turma) — ko‗proq jinoiy va 
qamoqxonalar bilan bog‗liq jiddiy jazolashlarga taalluqlilik. 
PANSLAVIZM
— slavyan mamlakatlarida etnik asosda slavyan xalqlarini slavyan 
mamlakatlaridan birida yoki bir guruhida vujudga keladigan ijtimoiy, siyosat va bu 
muammolarni hal qilish uchun birlashtirishga intilishga asoslangan ijtimoiy-siyosiy 
oqim.
PANTURKIZM 
(pan... va turk) — turkiy elatlarni birlashtirish, turkiy lahjalarda 
so‗zlovchi barcha elatlar yashaydigan yagona turkiy davlat tuzish g‗oyasiga asoslangan 
ijtimoiy-siyosiy oqim. Turkiy xalqlarni birlashtirish g‗oyasiga Rossiya va Angliya 
imperiyalari, Shuningdek, SSSR tomonidan berilgan rasmiy nom. Bu harakat ildizlari 
ancha chuqur bo‗lsa ham, biroq u XIX asr oxirlari - XX asr boshlarida Usmonli turk 
sultonligi va chor Rossiyasining turkiy xalqlar yashaydigan hududlarida keng tapqalgan. 
Yosh turklar partiyasi «Ittihod va taraqqiy» bu qarashni o‗z g‗oyasi sifatida qabul qilgan. 
Keyinchalik Turkistondagi jadidchilik harakatining namoyandalari, Yosh buxoroliklar va 
Yosh xivaliklar ham uni o‗z dasturiy qarashlari sifatida e‘tirof qilishgan. Turkistonda 
podsho Rossiyasining zulmiga qarshi ko‗tarilgan xalq qo‗zg‗olonlari, turli norozilik 
chiqishlarini mustamlakachi ma‘murlar P. va panislomizm oqimlari ta‘sirida 
uyushtirilgan, deb da‘vo qilishgan. Birinchi jahon urushi davrida Usmonli turk 

---

210 
sultonligining Germaniya tomonida turib urushga kirishi Rossiyaning rasmiy doiralarida 
bu harakatga qarshi kompaniya kuchayishiga olib kelgan. Chorizm ma‘murlari Turkiston 
va Kavkazdagi milliy ozodlik harakatlarining ishtirokchilariga P. tamg‗asini bosishgan. 
Xususan, Rossiyada Oktabr to‗ntarishidan so‗ng sovet rejimi va kommunistik mafkura bu 
qarashni butunlay soxtalashtirgan. Rossiya kommunistlarining yetakchilari o‗z nutqlarida 
turkiy xalqlarni birlashtirish g‗oyasini «panturkizm» qabilida noto‗g‗ri talqin qilib, 
bolsheviklarni unga qarshi barcha vositalar bilan kurash olib borishga to‗xtovsiz chaqirib 
turgan. 
PARAD
(fr. 
parade
, ispancha – 
parade
, lot. 
rago
– tayyorlayman) — rasmiy 
bayramlar munosabati bilan qo‗shinlarning jangovar texnika bilan (q. Qo‗shinlar paradi), 
fizkulturachilar (sportchilar) va b. jamoalarning tantanavor saf tortib o‗tishi.