Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

KASSATSIYA
(lot. 
guasso
– buzaman, sindiraman) — 1) yuqori sudga qonuniy 
kuchga kirgan sud qarorlari, hukmlari yuzasidan shikoyat va protest berish; 2) yuqori sud 
tomonidan qonuniy kuchga kirgan sudning qarorlari va hukmlari qonuniyligi va 
asosliligini ishdagi mavjud bo‗lgan va qo‗shimcha taqdim qilingan materiallar bo‗yicha 
tekshirish; kassasiya tartibida ishni ko‗riщda uning mazmuni o‗zgartirilmaydi; 3) yuqori 
instansiya tomonidan kuyi instansiya sudining qarorini qonunlarning buzilganligi yoki u 
tomonidan ish yurituvi qoidalariga rioya qilinmaganligi uchun qayta ko‗rib chiqish, 
bekor qilish. 
KASTALAR
(sanskritcha 
jati 
– asl, toza) — kishilarning biqiq endogam guruhi. K. 
o‗ziga xos sosial vazifalarni bajarish, merosiy kasb-hunarlar bilan shug‗ullanish 
natijasida ajraladiki, bu hol muayyan etnik, ba'zan diniy mushtaraklikka mansublik bilan 
bog‗liq bo‗lishi mumkin. K. baland - past tabaqalar hosil qiladi, ular o‗rtasidagi 
munosabatlarda qat‘iy cheklanishlar mavjud. Arxaik K. (tabaqaviy yoki sosial darajalar) 
bir qancha qadimgi va o‗rta a. jamiyatlari (Qadimgi Misr, Hindiston, Peru va b.lar) da 
bo‘lgan. Hindistonda hinduizmda, asosan, odamlarning muayyan belgiga ko‗ra 
guruhlarga bo‗linishi yalpi tus olgan. Hindistonda XX a.ning 40-yillarida 3,5 ming K. va 
kichik K. bor edi. O‗rta a.larda Hindistonda K. bir necha pog‗onani hosil qilgan: eng 
yuqori pog‗ona – brahmanlar va harbiy yer egalarining K.i yirik va o‗rtahol 
mulkdorlardan tashkil topgan; ulardan quyiroq pog‗onani savdogar-sudxo‗rlar egallagan; 
bulardan keyingi pog‗onadagi zamindorlar kastasi-mayda mulkdorlar va dehqonlar 
bo‗lib, jamoaning to‗la huquqli a‘zolari hisoblanishgan, yanada quyi pog‗onaga ko‗p 
sonli ersiz va to‗la huquqqa ega bo‗lmagan dehqonlar, hunarmandlar va xizmatkorlar 
kirgan; ularning eng past qatlami huquqsiz va eng ezilgan «hazar qilinganlar» 

---

151 
(pariyalar)ning K.idir. Hindiston konstitutsiyasi (1950) K. tengligi va «hazar 
qilinganlar»ning yuridik teng huquqliligini e'tirof etdi. 
KATEGORIYALAR
(yun. 
kategoria
– mulohaza, fikr; belgi) — voqelikdagi 
hodisalar va bilishning muhim, umumiy xususiyat hamda munosabatlarini aks ettiruvchi 
eng umumiy va asosiy tushunchalar. K. bilish va ijtimoiy amaliyot tarixiy taraqqiyotining 
umumlashgan natijasi bo‗lib vujudga kelgan. K. haqidagi ilk ta'limot qadimgi 
Hindistonning ayrim falsafiy maktablarida uchraydi. Aristotel o‗zining «Kategoriyalar» 
asarida K.ni obyektiv reallikning in'ikosi hamda eng yuksak umumlashmasi deb talqin 
qiladi. U 10 ta kategoriya to‗g‗risida ma'lumot beradi: mohiyat, miqdor, sifat, munosabat, 
joy, vaqt, qoida, holat, xatti-harakat va qiynalish.