Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

GENEZIS
(gr) — kelib chiqish, paydo bo‗lishi, rivojlanish jarayoni. 
GENOTSID
(
yun. 
genos
–
urug‗, qabila va lot
.
caedo
–
o‗ldiraman) — xalqaro 
jinoyatlarning bir turi: irqi, millati, dini, etnik tarkibiga ko‗ra, aholi guruhlarini yoppasiga 
yoki qisman jismonan qirib yuborishga qaratilgan harakat. ―G.‖ Atamasi ilk bor 1943-
yilda kelib chiqishi yahudiy bo‗lgan pol‘shalik yurist Rafael Lemkin tomonidan 
muomalaga kiritilgan. BMT Bosh Assambleyasining G. jinoyatlarining oldini olish va 

---

98 
ularni amalga oshirganligi uchun jazolash to‗g‗risidagi konferensiyasiga (1948) ko‗ra, G. 
qattiq qoralanadi, aybdor shaxslarga nisbatan xalqaro jinoiy javobgarlik belgilanadi. 
Bunda mazkur shaxslarning ijtimoiy mavqei, G. tinchlik yoki urush vaqtida sodir 
etilganligi hisobga olinmaydi. Konvensiyani imzolagan davlatlar o‗z hududlarida G.ni 
amalga oshiruvchi va unga undovchi shaxslarni jazolash bo‗yicha huquqiy me'yorlarni 
ishlab chiqish majburiyatini uz zimmalariga oladilar. Irqiy kamsitishning barcha 
shakllarini yo‗q qilish to‗g‗risidagi BMT Konvensiyasida (1965) ham G. qattiq 
qoralanadi. II jahon urushi davrida gitlerchilar Germaniyasining slavyan va yahudiy 
millatlariga mansub aholi (taxm. 12 mln. kishi)ni ommaviy qirg‗in etishi, Pol Pot va Ieng 
Sari to‗dasining Kampuchiya xalqiga qarshi vahshiyona jinoyatlari (ular oqibatida 3 mln. 
kishi yo‗q qilib yuborildi), 1987-1989-yillarda Anfal operatsiyasi jarayonida Iroq 
qo‗shinlari tomonidan shimoliy Iroqdagi kurd aholisining qirib tashlanishi, 1995-yilda 
Srebrenitsadagi qirg‗in – Bosniya serblari tomonidan bosniyalik musulmonlarning 
ommaviy tarzda o‗ldirilishi va h.k.lar G.ning eng ashaddiy ko‗rinishi hisoblanadi. 
GENOTSID JINOYATINI OLDINI OLISH VA SHUNDAY JINOYAT