Hunayn ibn ishoq al-ibodiy, abu zayd

HUNAYN IBN ISHOQ AL-IBODIY, ABU ZAYD
lotin gʻarbida Iogannit nomi bilan tanilgan (Iroq, Hira yaqinida, 808-yil; Bagʻdod, Iroq, 873-yilda tugʻilgan)
tibbiyot, falsafa, ilohiyot, yunon ilmiy asarlari tarjimasi.
Shifokor, faylasuf va ilohiyot olimi Xuanin IX asrning eng mashhur tarjimoni bo'lib, qadimgi yunoncha asarlarni arab va sirinak tillariga tarjima qilgan. Uning nisba al- ͑Ibodiy a'zolari islom paydo bo'lishidan ancha oldin nasroniy bo'lib qolgan va Suriya Nestorian cherkoviga mansub bo'lgan al-͑Ibod arab qabilasidandir. Uning otasi Ishoq Hiroda framatik ( saydalani ) edi. Hunayn hali yoshligida arab va suriy tillarini o'rganib, Basrada oldingi bilimlarini mukammallashtirgan. Ibn Juljul noto'g'ri xabar beradiki, Hunayn Basrada arab grammatikasi asoschisi Xalil ibn Ahmad bilan uchrashgan; M.Plessner xronologik asoslarga ko'ra, buning iloji yo'qligini ko'rsatdi ¹ .
Ibn Abu Usaybiy oʻzining “Uyun al-anboʼ ” asarida keltirgan goʻzal va jonli hikoyasiga koʻra, Hunayn Bagʻdodga tabobatni oʻrganish uchun ketgan . Tibbiyot ta'limotida asli jundishopurlik Yuhanno ibn Massavayh hukmronlik qilgan. O'sha shahar tabiblari, o'zlarini uzoq vaqt tibbiyotga bag'ishlagan yuksak madaniyatli kishilar, birinchi navbatda, savdo va bank ishlari bilan shug'ullangan Hiro aholisiga nisbatan nafrat bilan qarashardi. Bundan tashqari, ular bu savdogarlarning o'g'illarining tibbiyotga qiziqib qolishlarini ko'rishdan xursand bo'lishmadi.
Shunga qaramay. Ibn Masavayh Hunaynning oʻqishini nazorat qilishga rozi boʻldi va unga turli tibbiyot maktablari haqida kitob berdi. Ilm uchun avis, Hunayn hech qachon savollar ( sahibsu'al ) ko'tarishga urinmagan: bir kuni ular ayniqsa shoshilinch va javob berish qiyin bo'lib qolganda, Ibn Masavayhning jahli chiqib, yosh shogirdini qattiq tanbeh qildi:
Hiro ahlini tabobatni o'rganishga nima majbur qiladi? Boring va do'stlaringizni toping: u sizga ellik dirhem qarz beradi . Etak uchun bir oz savat , uch dirhemga margimush , qolganiga esa Kufa va Qodisiya tangalarini ol. Qodisiyning pullariga margimush seping va savatlarga soling va yo'l chetida turib: “Mana bu haqiqiy pul, sadaqa va xarajat uchun yaxshi...” tangalarni soting; bu sizga tibbiyot fanidan ko'ra ko'proq daromad keltiradi ² .
Keyin Hunaynga uyidan chiqib ketishni buyurdi.
Mag'lubiyatga rozi bo'lmagan Hunayn ta'tilni shifokor sifatida davom ettirishga qaror qildi. U bir necha yil Bag'doddan g'oyib bo'ldi va shu vaqt ichida Iskandariyada yoki " bilod ar-Rum" da, ehtimol Vizantiyada yunon tilini chuqur o'rgandi. U tilni o'rganishda ajoyib muvaffaqiyatga erishdi; Ibn Abu Usaybiyaning hikoya qilishicha, bir kuni kechqurun Hunayn doʻstlarini ziyorat qilganida Gomerdan sheʼr oʻqigan ekan. U shuningdek, uni jo‘natib yuborgan Jibroil ibn Buxtishuv Ibn Masvaysga Galenning asarini tarjima qilgan, uning qobiliyatini tan olishga majbur bo‘lgan. U Hunayn bilan yarashdi va uni dispel sifatida qabul qildi: ikkalasi yaqin hamkorlikka aylandilar.
Al-Maʼmun (833-yilda vafot etgan) Aristotel va boshqa klassik mualliflarning asarlarini tarjima qilish toʻgʻrisida qaror qabul qilgandan soʻng, qoʻlyozmalarni olish uchun Vizantiyaga madaniy missiya yuborildi. Ibn Abu Usaybiyning fikricha, o'z davridagi yunon tilini eng yaxshi bilgan Hunayn, ehtimol, bu missiyaning a'zosi bo'lgan. Boy xo'jayinlar xalifaga ergashishdi va tez orada qo'lyozmalarni sotib olish va ularni tarjima qilish ishlarini yakunlashdi.
Hunayn, uning o'g'li Ishoq, jiyani Hubaysh ibn al-Hasan al-Asam va yana bir kishi tarqatib yubordi. ͑Īso ibn Uahyo tarjimon sifatida alohida e'tibor qozongan. Hunayn yolg'iz yoki hamkorlikda P,laton va Aristotelning, ularning sharhlovchilarining asarlarini tarjima qilgan. Uning gʻoyalari arab tibbiyotining rivojlanishida ham markaziy oʻrin tutgan yunon tibbiyotining uchta asoschisi: Gippokrat, Galen va Dioskoridlarning asosiy qismini tarjima qilgani yanada muhimroq edi.
Hunaynning tarjima usullari juda zo'r edi va odatda zamonaviy filologiya standartlariga mos keladi. Boshqa yozuvchilar tomonidan qilingan yomon tarjimalarga nisbatan keskin baho berib, u o'z asari uchun yanada qat'iyroq standartlarga ega edi. De sectis tarjimalariga murojaat qilib , u shunday yozgan:
Men uni yoshligimda... juda nuqsonli yunon qo‘lyozmasidan tarjima qilganman. Keyinroq qirq olti yoshga to‘lganimda shogirdim Hubasish ma’lum miqdordagi yunon qo‘lyozmalarini to‘plaganimdan so‘ng uni tuzatishimni so‘radi. Shundan so'ng men ularni qo'lyozma qilib sirikcha matn bilan jamladim va barcha tarjima ishlarimda shunday tuzatdim ³ .