Naftion kislota (natriyli tuzi)

Laboratoriya ishi №16


Аrоmаtik uglеvоdоrоdlаrni sulfоlаsh bo`yichа sintеz (p-tоluоlsulfоkislоtа, sulfаnil kislоtа, bеnzоlsulfохlоrid, nаftiоn kislоtаning nаtriyli tuzi, -nаftаlinsulfоkislоtа (nаtriyli tuzi), 4-fеnоlsulfоkislоtа)


Naftion kislota sintezi (natriyli tuzi)

100 ml sig’imli tubi yumaloq kolbaga 20 ml konsentrlangan sulfat kislota va 7,2 g α-naftalamin solinadi. Kolba suv hammomida 120⁰ C da 3-4 soat davomida qizdiriladi. Reaksiyaning nihoyasiga yetganligini namuna yordamida aniqlanadi: probirkaga reaksion aralashmadan oz miqdorida solib, unga suyultirilgan o’yuvchi natriy eritmasidagan qo’shiladi (ishqoriy muhit hosil bo’lguncha) va probirkadagi aralashma bilan birga chayqatiladi. Efirli so’rimdan soat oynachasiga tomizib bug’latilganda oynachada α-naftilamin dog’i qolmasligi kerak. Reaksion aralashma sovuq suvga quyilganda yomon eriydigan naftion kislota ajraladi. Cho’kma filtrlanadi, sulfat kislotani yo’qotish maqsadida sovuq suv bilan yuviladi va neytral muhit hosil qilguncha o’yiuvchi natriy eritmasidan qo’shiladi. Natriyli tuz eritmasini osh tuzi bilan to’yintirib, ma’lum vaqtga qoldiriladi. Naftion kislotaning natriyli tuzi oq kristallar ko’rinishida ajraladi. Olingan mahsulot filtrlanadi va avval g’ovak plastinkasida, so’ngra quritish shkafida 100⁰C da quritiladi, naftilamindan esa efir yordamida tozalanadi. Naftion kislota miqdori 10 g.
Naftion kislota (natriyli tuzi) rangsiz kristall modda. Molekulyar massasi 317,23; suyuqlanish temperaturasi 130⁰C (kristallizatsiya suvsiz), suvda, spirtda qiyin eriydi, efirda erimaydi, ishqorlarning suvdagi eritmasida eriydi.
Sulfanil kislota sintezi



Reaktivlar: 9,1 ml aniline, 16,5 ml sulfat kislota (d-1,84), aktivlantirilgan ko’mir. Ish mo’rili shkafda bajariladi!
100 ml sig’imli, qaytarma sovutkich ulangan kolbaga 9,1 ml anilin solib, unga aralashtirilib turgan holda asta-sekin 16,5 ml konsentrlangan sulfat kislota qo’shiladi. Aralashma moy hammomida 180-190 gradus C da (termametri moyga tushirilgan holda) qizdiriladi. Taxminan 3-4 soatdan so’ng namuna olinadi. Reaksion aralashmadan bir necha tomchi namuna olib, probirkadagi sovuq suvga tomiziladi va unga o’yuvchi natriyning suyuq eritmasi qo’shiladi. Agar reaksiyaga kirishmay qolgan anilin suv yuziga ajralib chiqmasa reksiya nihoyasiga yetgan deb hisoblash mumkin. Sovutilgan reksion aralashma stakandagi oziroq sovuq suv ustiga qo’yiladi. Sulfanil kislata kiristallari firtillab olinadi va filtirda sovuq suvda yuviladi. Sulfanil kislota qoynoq suvdan qayta kristallantiriladi, bunda kerak bo’lsa aktivlangan ko’mir qo’shiladi. Hosil bo’lgan sulfanil kislotaning yaltiroq plastika simon kiristallari buyuxner varonkasida filtrlanadi, ozroq sovuq suv bilan yuviladi va filtir qog’ozi orasida quritiladi. Havoda quritilganda kiristallizatsiya suv yo’qoladi. Suv suflanil kislotaning miqdori 10 gr. Sulfanil kislota (N-aminobenzolsuvfokislota) – rangsiz kiristal modda. Molekulyar massasi 173,18 parchalanish temperaturasi 280-300^o gradus C. Suvli eritmasidan 40 gradus C yuqori temperaturada suvsiz sulfanil kislota, 21-40⁰C da monogidrat, 0-21 ⁰C da esa ikki molekulada suvi bor gidrat sulfanil kislota ajralib chiqadi.
Sifat reaksiyasi. Sulfogruppaning gidralitik parchalanishi. Sulfanil suvdagi qaynoq eritmasiga bromli suv qo’shilganda tribromanilin mayda kristallar holida cho’kmaga tushadi.