Nafas shodmonov o‘zbek mumtoz adabiyoti tarixi

Zariadr va Odatida 
qissasi insonlararo muhabbat tuyg‘usi haqidadir. 
Qissada muhabbat tuyg‘usining qavmlar va xalqlar o‘rtasini yaqinlashtirishga 
xizmat qilishi g‘oyasi ilgari suriladi. Bu g‘oya keyinchalik bir necha klassik 
asarlarda tarannum etildi. “Layli va Majnun”, “Romeo va Juletta” shular 
jumlasidan. “Zariadr va Odatida” bu g‘oyani jahon adabiyotida birinchilardan 
bo‘lib ko‘tarib chiqqani bilan ahamiyatlidir. 
Midiya shohi Gishtaspning kichik ukasi Zarriadr Kaspiy dengizidan Tana 
(Don)gacha bo‘lgan o‘lkada hukmronlik qilardi. Tananing narigi qirg‘og‘ida esa 
Omarg podshohlik qilar edi. Bu shohning Odatida ismli go‘zal bir qizi bor edi. 
Odatida bir kun tushida Zariadrni ko‘rib, sevib qoladi va doim shu sevgi 
iztirobida qiynaladi. Zariadr Omargga qizini so‘ratib, sovchilar yuboradi. Lekin 
Omarg boshqa farzandi bo‘lmagani tufayli qizi Odatidani begona yurtga uzatishni 
xohlamaydi va uni o‘z yaqinlaridan biriga bermoqchi bo‘ladi. Bir kuni Omarg 
qizini kimga berishini sir tutgan holda, o‘z saroyida to‘y bazmi uyushtiradi. 
Odatida bundan Zariadrni ogoh qilib, to‘yga kelishini so‘raydi. 
Bazm avjiga chiqqanida shoh qizini chaqirib, unga: «Qizim, biz sening 
to‘yingni qilayapmiz. Shu yerda o‘tirganlardan qaysi birini yoqtirsang, o‘shanga 
oltin qadahda may tutgin. Seni o‘shanga beramiz», deydi. Odatida atrofiga qarab, 
yig‘ilganlar orasidan sevgani Zariadrni axtaradi, uni ko‘rmagach, yig‘laydi. Zariadr 
bu vaqt bir kemachi yollab, uning yordamida daryodan o‘tadi va skif kiyimida 
bazm bo‘layotgan yerga boradi. U ko‘zlari yoshga to‘la, qo‘lida qadah tutib turgan 
Odatidani ko‘radi-da, unga yaqinlashib:
– Odatida, men Zariadrman, mana, men yoningdaman, – deydi. Qiz qo‘lidagi 
qadahini yigitga tutadi. Zariadr Odatidani yetaklab, yashirincha kemachi turgan 
yerga olib keladi va ular birgalashib, Zariadr yurtiga ketadilar. Omarg qizining 
g‘oyib bo‘lganidan ogoh bo‘lgach, xizmatkorlarini bir-bir so‘roq qiladi. Qiz 
sevgisidan xabardor xizmatchilar: «Biz hech narsa bilmaymiz» deb javob qiladilar. 
Shuningdek, muhbbat mavzusiga bag‘ishlangan boshqa qissalar ham bor. 
Ulardan biri