Nafas olish va chiqarish modeli. OʻPkaning tiriklik sigʻimi 1-ish. Nafas olish va chiqarish modeli

41-rasm. Oʻpkaning tiriklik va umumiy sigʻimi
Oʻpkaning tiriklik sigʻimini tashkil qiladigan havo bilan qoldiq havo yigʻindisiga oʻpkaning umumiy sigʻimi deyiladi. Qayd qilinganlardan koʻrinib turibdiki, hayvon tinch, odatdagiday nafas olayotganda, oʻpkasida, alveolalarida rezerv havo bilan qoldiq havo boʻladi. Shu sababli bu havolarning yigʻindisiga alveola havosi deyiladi, uning miqdori otlarda 20-22, odamlarda esa 3,0-3,5 l atrofida boʻladi.
Oʻpkaning tiriklik va umumiy sigʻimi organizmning fiziologik holatiga, ish qobiliyatiga, chiniqqanlik darajasiga qarab, shuningdek turli kasalliklar vaqtida oʻzgaradi.
Organizmning fiziologik holatini bilish uchun oʻpkaning tiriklik sigʻimini aniqlash katta ahamiyatga ega.
Odam atmosfera havosidan nafas oladi, uning tarkibida 20,94% kislorod, 0,03% karbonat angidrid, 79,03% azot bor. Nafas chiqargandagi havo tarkibida 16% kislorod, 4,5% karbonat angidrid, 79,5% azot bor. Alveolyar havoda 14% kislorod, 55% karbonat angidrid, 80,5% azot boʻladi.


1. ish. Havo spirometri yordamida oʻpka sigʻimini aniqlash.

Nafas havosi, nafas olish va nafas chiqarishlarning qoʻshimcha havolari yigʻindilari (500+3000+1500=5000ml) oʻpkaning tiriklik sigʻimini (OʻTS) tashkil qiladi. OʻTS insonlarning yoshiga, jinsiga, sogʻligʻiga, tananing katta kichikligiga, jismonan chiniqqanligiga bogʻliq boʻladi. Uning koʻrsatkichi erkaklarda (4000- 5000ml) ayollarga nisbatan (3000-4500 ml) birmuncha koʻproq (25%) boʻ ladi. Odam tik turganda OʻTS koʻrsatkichi yotganga yoki oʻtirganga nisbatan koʻproq boʻladi. Oʻpkaga sigʻa olishi mumkin boʻlgan maksimal havo oʻpkaning umumiy sigʻimi deyiladi. Bu koʻrsatkich 6500 ml (1500+5000=6000ml) qoldiq hajm va OʻTS yigʻindisidan iborat.

Mashg’ulotning maqsadi: Nafas havosi, nafas olishning qoʻshimcha hajmi, nafas chiqarishning qoʻshimcha hajmi va oʻpkaning umumiy tiriklik sigʻimini aniqlashni oʻrganish hamda yuqoridagilar haqida tushunchaga ega boʻlish.