Nadjapova nigina abdurasulovna

Tadqiqot  vazifalari 

qo‘yilgan  maqsaddan  kelib  chiqqan  holda  fors  tilidagi 

evfemizmlarning  turlarini  aniqlash  va  ularning  ifodalanish  usullarini  yoritishdan 

iborat. 

Fors  tilshunosligining  muhim  masalalaridan  biri  evfemizmlar  mavzusidir. 

Mazkur  mavzu  bo‘yicha  Rossiyada  ham,  O‘zbekistonda  ham  eronshunoslar 

tomonidan  maxsus tadqiqot amalga oshirilmagan.  Faqat ayrim  ilmiy asarlardagina 

ozmi-ko‘pmi  bu  haqda  qisqacha  ma’lumotlar  keltiriladi.  Shuningdek,  darslik  va 

---

 

6 

o‘quv  qo‘llanmalarida,  ba’zi  maqolalarda  evfemizmlar  va  ularning  nutqdagi 

ahamiyati haqida so‘z yuritiladi. 

Odamning nutq faoliyati axloqiy normalarga rioya qiladi. Axloqiy va madaniy 

jihatdan  qo‘llanishi  noqulay  deb  topilgan  so‘zlar  o‘rniga  boshqa  so‘z  va 

iboralarning qo‘llanilishi evfemizmlar deb ataladi. 

Tushunchalarning  evfemizatsiyalashuvi  masalalariga  bag‘ishlangan  turli 

tillardagi  ishlarni  o‘rganish  bu  hodisa  yuzasidan  bildirilgan  nazariy  qarashlarni 

uchta asosiy guruhga bo‘lish imkonini beradi. 

Birinchi  guruhning  nazariy  qarashlari  bo‘yicha,  “evfemizmlar  ibtidoiy 

dunyoqarash  (tabu)  ta’sirida  paydo  bo‘lib,  jamiyatning  madaniy  bosqichida  yo‘q 

bo‘lib boradi”

2

. 

Ikkinchi guruh “evfemizmlar til fakti, passiv leksik qatlam sifatida mavjud” 

3

 

degan fikrni ilgari suradi. 

Uchinchi  guruhning  nazariy  qarashlari  N. Ismatullaevning  “Эвфемизмы  в 

современном  узбекском  языке”

4

  nomzodlik  dissertatsiyasida  o‘z  aksini  topgan. 

Uning fikricha, evfemizmlar ayni zamonda, nutqiy vosita, uslub uchun ham xizmat 

qiladi. 

A. Hojievning  “Tilshunoslik  terminlarining  izohli  lug‘ati”da  evfemizmga 

quyidagicha  ta’rif  beriladi:  “