Начальнику сдс мид ру

2.1-расм.Инвестицион-қурилиш лойиҳасининг яқин муҳити турлари.


2.3. Инвестицион қурилиш лойиҳасининг асосий босқичлари ва уларнинг шаклланиши

Инвестиция олди ишланмалари учта қисмга бўлиниши мумкин: имкониятларни тадқиқ этиш, тайёргарлик(лойиҳа олди) тадқиқоти, амалга оширилганликни баҳолаш(техник-иқтисодий тадқиқот).

Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг саноат ривожланиши бўйича махсус координатори ЮНИДО(United Nations Industrial Development Organization) томонидан саноат техник-иқтисодий тадқиқотларни тайёрлаш бўйича қўлланма чиқарилган бўлиб унда инвестициялашни асослаш учун талаб этиладиган хужжатларнинг таркиби қуйидагича:

1. 
   лойиҳа мақсади, унинг йўналтирилганлиги, ҳуқуқий таъминланганлиги(солиқлар, давлат томонидан қўллаб-қувватлашлар ва ҳ.к.лар);
   
2. 
   маркетинг(сотиш имконияти, рақобатчилик муҳити, сотувларнинг истиқболли дастури, маҳсулотларнинг турлари, нарх сиёсати);
   
3. 
   моддий харажатлар( моддий ресурсларга бўлган эҳтиёжлар, баҳолар, хом ашёни, материалларни, энергия ўтказувчиларни етказиш шартлари);
   
4. 
   объектларни технологик, климатик, ижтимоий ва бошқа омилларни ҳисобга олган ҳолда жойлаштириш ўрни;
   
5. 
   лойиҳалаш-конструкторлик қисми(технологияни танлаш, асбоб-ускуналарни ихтисослаштириш ва уларни етказиш шартлари, қурилиш ҳажмлари, конструкторлик хужжатлари ва бошқалар);
   
6. 
   бошқаришни ташкил этиш ва устама харажатлар(бошқарув органлари, маҳсулотни тақсимлаш ва сотиш, ижара шартлари, асбоб-ускуналарнинг амортизацияси муддатлари ва ҳакозолар);
   
7. 
   кадрлар(эҳтиёж, таъминланганлик, ишлар жадвали, тўлаш шартлари, таълимнинг зарурлиги);
   
8. 
   лойиҳани амалга ошириш жадвали(қурилиш, монтаж, ишга тушириш ишларининг муддатлари, объектнинг ишга тушиш даври ва схемаси);
   
9. 
   лойиҳани тижорат(молиявий ва иқтисодий) баҳолаш.
   

Юқорида келтирилган таркиблар асосан саноат, ишлаб чиқариш-технологик лойиҳаларга тааллуқли бўлишига қарамасдан бошқа турдаги лойиҳалар учун ҳам тааллуқлидир.
Инвестиция олди тадқиқотлари ва ишланмалари босқичида олинган маълумотлар айнан лойиҳанинг техник-иқтисодий асослаш босқичида ва бизнес режаси асосида шаклланади.
Ушбу бошланғич босқичда лойиҳанинг келгуси хатти-ҳаракатининг бориши унинг реал рўёбга чиқиши, ресурс таъминоти, яъни инвестиция даврининг кейинги даври олдиндан аниқланади.
Инвестицион-қурилиш лойиҳаси(ИҚЛ)нинг бошланиши ва якунланиши оралиғида (ифодали таърифласак, буни “ҳаётийлик даври” деб таърифлаш мумкин) босқичларнинг алмашинувига қараб лойиҳа ҳолати ўзгариб туради. Босқичларга ажратиш шартли чегараларга эга. Амалиётга 3 ва 5 босқичли ИҚЛлар учрайди. ИҚЛни 4 босқичга ажратганда қуйидагилар назарда тутилади:
-биринчи босқич – бу лойиҳа концепцияси (концептуал босқич);
-иккинчиси - лойиҳалар ишлаб чиқиш;
-учинчиси – унинг бажарилиши;
-тўртинчиси – лойиҳанинг якунланиши ва эксплуатация босқичи.
Уч босқичли ИҚЛ - (1) концептуал, (2) ижро ва (3) эксплуатация босқичларидан иборат бўлади.
Тўрт босқичли ИҚЛнинг “ҳаётийлик даври” концепутал босқичда буюртмачи, экспертларни жалб қилиш ва маркетинг тадқиқотлари ёрдамида лойиҳанинг ғояси ва унинг мақсадини аниқлайди. Лойиҳага нисбатан асосий талаблар ундан келадиган фойда кўлами, бажариш муддати ва атроф-муҳитга таъсири бўйича тахмин қилинаётган натижаларнинг миқдорий баҳоланишидан келиб чиқади. Шунингдек, ҳавф даражаси ҳам баҳоланади.
Лойиҳа ғояси техник-иқтисодий асосланиши керак. Бу босқичда лойиҳанинг қуввати ва конструкцион қурилиши бўйича муқобил вариантлари кўриб чиқилади, уларнинг қиймати баҳоланади ва ҳар бир вариантнинг устунлиги аниқланиб, улардан энг яхшиси танлаб олинади. Бунда муайян ер ҳудидини қурилишга тайёрлаш билан боғлиқ харажатлар энг муҳим омил ҳисобланади.