Na3003 raqamli nivelirlarining optik elementlari asosan oddiy

2.3.2-rasm. DiNi 10/20 nivelirining optiko-mexanik sxemasi. 
Nivelirning normal ishlashini 
ta’minlash
uchun yelkaning Dmax 
maksimal uzunligida ZBA-qabullovchi qurilmaning sezuvchanlik maydonidagi 
shtrix kod tasviri, ZBA-bitta sezuvchan elementining (pikselning) 
o‘lchamlardan
katta 
bo‘lishi
kerak. Faqat shu holda, tasvirlarning elementlari 
bilan signallarni interpolirlash 
yo‘li
bilan shtrix kod holati yuqori aniqlikda 
aniqlanadi.
Nivelirda quyidagi shart bajarilishi lozim (2.3.3-rasm)
,
max
OV
p
D
f
g




bu yerda 
p
-bitta pikselning 
o‘lchami
; 
D
-reykadan nivelirgacha 
bo‘lgan
masofa; 
f
-
ko‘rish
trubasi 
ob’ektivining
fokus masofasi; 
g
-nivelirning optik 
o‘qidan
rekaning shrix kodigacha 
bo‘lgan
masofa; b-optik 
o‘qdan
shu shtrix 
ta’svirigacha
bo‘lgan
masofa; 
OV
-talab etilgan nisbat

---

62 
ZBA-qabullovchi qurilma sezuvchan maydonidagi shtrix kod 
t
a’svirining
kengligi 
 
2.3.3-rasm. Nivelir 
ob’ektivi
 orqali 
o‘tuvchi
 nurlarning 
yo‘li
 
2.3.4-rasmda asbob va reyka orasidagi masofa 100 metrga teng 
bo‘lgan
holat uchun ZBA-qabullovchi qurilmaning chiqishidagi signal keltirilgan. 
 
2.3.4-rasm. Reykagacha 
bo‘lgan
 masofa 100 metr 
bo‘lganda
 ZBA-
qabullovchi qurilmaning chiqishidagi signal. 
Kodni 
to‘liq
va 
ma’lumotlarni
to‘laligicha
payqab-aniqlab olish 
uchun
«
yelkaning
» 
minimal uzunligida nivelirning qabullovchi qurilmasining 
sezuvchan maydoniga kod shtrixlarining yetarli soni proeksiyalangan 
bo‘lishi
lozim. Buning uchun quyidagi shart bajarilishi kerak 
bo‘ladi
. 
,
min
z
P
D
f
g
N





ЗБА 
N
url
ani
sh da
ra
ja
si

---

63 
bu yerda z - ZBA-qabullovchi qurilmadagi peksillarning soni; 
N
-
so‘zdagi
shtrixlar soni; 2.3.5-rasmda, nivelir va reyka orasidagi masofa 3 metr 
bo‘lgan
holat uchun ZBA-qabullovchi qurilma chiqishidagi signal keltirilgan. 
Trimble firmasi nivelirlarining reykalarida ikkili kod tushirilgan, uning 
raqamlari 
«0» 
va 
«1» 
qora va oq 
yo‘llarning
navbatlanishi kabi joriy etiladi. 
Reykaning uzunligi kod shtrixlarining soni bilan 
bog‘liqholda
ifodalanadi. 
,
)
1
2
(
q
h
N

−
=
bu yerda 
N
-kod shtrixlarining soni; 
q
-bitta shtrixning kengligi. Bu 
ifodada 2 hisoblash sistemasining asosi hisoblanadi.Buni logorifmlab 
so‘zdagi
zaruriy razryadlar miqdorini aniqlash mumkin.
2
log
1
log






+
=
g
L
N
Odatda nivelirlash reykasining uzunligi 
L
3 metrga teng, reyka kodi 
shtrixining kengligi 
q
2 smga teng, demak hisoblar 
bo‘yicha
, 
5
,
7

N
yoki 
so‘z
uzunligi 
15


q
N
sm. DiNi nivelirlarining texnikaviy xarakteristikada, reyka 
bo‘yicha
avtomatik ravishda sanoq olish kanalining optik sistemasining 
burchak maydoni 0,3 metrning 100 metrga nisbati 
bo‘yicha
aniqlanadi, demak, 
katta yelka uzunliklarida ishonchlilikni 
ta’minlash
uchun ikkita 
so‘zni
aniqlash 
orqali bajariladi.