Na3003 raqamli nivelirlarining optik elementlari asosan oddiy

2.8.1-rasm. Nivelirlar kompensatorlarini tekshirish uchun 
avtomatlashtirilgan ishchi 
o‘rin
.
2.9. Geometrik nivelirlash aniqligiga magnit maydonlarini 
ta’sirini
 
tadqiq qilish. 
Atrof muhitning 
ta’siri
nivelirlar bilan bajariluvchi ishlar aniqligini 
keskin pasaytiradi. Bunday faktorlarga, avtomagistrallarda trasport 
harakatining 
ko‘pligi
sababli yuzaga keluvchi vibiratsiya, mustahkam 
bo‘lmagan
grunt (qor, batqoq, yer); asbob va reykaning notekisqizishi; 
ZBA 
Tadqiqot etilayotgan 
asbob 
Kollimirlovchi optika 

---

81 
refraksiyaning 
ta’siri
; nivelir kompensatorining sezuvchan elementiga, 
vizirlovchi nurlar 
o‘tayotgan
havo muhitiga va reykaning invar polosasiga 
ta’sir
etuvchi magnit maydoni h.o. Bu faktorlarning barchasini nivelirlashni 
bajarishda hisobga olish zarur, asosan yuqori aniqlikda nivelirlashda masalan, 
Davlat I klass nivelirlash 
to‘rlarini
kengaytirishda, geodinamik poligonlarda yer 
qobig‘i
harakatini 
o‘rganishda
, zaryadli zarralarni chiziqli va halqali 
tezlatgichlarda, Issiqlik elektr markazlar va AES (Atom elektr stansiyalar) 
turbogeneratorlarini, 
radioteleskoplarni, 
raketa-kosmik 
texnikalarini 
namunali ishlashini sinashga 
mo‘lja
llangan uzoq masofali relsli 
yo‘llarini
nivelirlashda va boshqa turli noyob 
ob’ektlarni
montaj qilishda va h.o. 
Ishlar geometrik nivelirlash aniqligiga magnit maydonini 
ta’sirini
tadqiqqilishga 
bog‘ishlangan
. Magnit maydoning 
ta’sirini
asoson uchta 
modelga ajratiladi: 
1. Nivelirning kompensatoriga magnit maydon 
ta’siri
tufayli, qarash 
trubasining chiqishida vizir nur vertikal va gorizontal tekislik tomonlarga 
og‘adi
, buning natijasida reykadan sanoq olishdahatolik kelib chiqadi va 
geometrik nivelirlash prinsipi buziladi. 
2. Magnit maydon 
ta’siridahavo
muxiti tuzilishining 
o‘zgarishi
(molekulalarning orientatsion qutblanishi-dimaydon) vizir nurining 
geometriyasini buzadi, 
to‘g‘ri
chiziqni 
o‘zgartirib
qandaydir murakkab egri 
chiziqlarga olib keladi. 
3. Reykaga magnit maydon 
ta’siridareyka
palosasi, qutblarga tortiladi 
qandaydir radiusli yoy shakliga keladi, bu esa reyka 
bo‘lagining
nominal 
qiymatini 
o‘zgartiradi
va 
o‘lchash
natijalariga 
qo‘shimcha
hatoliklar kiritadi. 
Geometrik nivelirlash jarayonida proeksiyalantiruvchi 
to‘g‘ri
gorizontal 
nurlar yordamida iplar 
to‘rini
kesishish markazini (nuqtani) reykaga 
tushirilgan shkalaga preksiyalanishi sodir buladi. Magnit maydon 
ta’siri
ostida 
nuqtaning xaqiqiy proeksiyasi 
o‘rniga
uni xato xolati 
bo‘ladi
. Magnit maydon 
vektorini 
o‘
zgarishi iplar t
o‘
ri kesishishining(nuktaning) k
o‘
plab proeksiyalash