N-xolinoreseptorlarga ta’sir etuvchi dori vositalar

N-XOLINORESEPTORLARNI QAMALLOVChI VOSITALAR (N-Xolinoblokatorlar) 
Oldin aytilganidek, N-xolinoreseptorlar turli a’zolarda har-xil sezgirlikka ega. O’zining ta’siriga 
qarab bu guruh dorilari 2 ga bo’linadi:
Ganglioblokatorlar. 
Nerv-mushak sinapslarini qamal qiluvchi (bloklovchi) yoki miorelaksant vositalar. 
GANGLIOBLOKATORLAR 
Ular vegetativ nerv sistemasining gangliyalarida qozg’alish impulslarining o’tkazilishiga 
to’sqinlik qiladilar, bundan tashqari buyrak usti bezining miya qismi va karotid koptokchalarda 
joylashgan N-xolinoreseptorlarni ham bloklaydilar. Asosan ularning ta’sir joyi postsinaptik 
membranalardir. Bu guruhga kiruvchi birikmaklar juda katta dozalarda nerv-mushak sinapsining 
membranasidagi xolinoreseptorlarni bloklaydilar. Gangliyalar qamali MNS dan effektor a’zolarga 
keluvchi impulslar oqimini keskin susaytiradi yoki umuman to’xtatadi. Ganglioblokatorlarning ta’sir 
mexanizimi shundan iboratki, ular AX ta’sirida postsinaptik membranalarning depolyarizasiyalaishiga 
to’sqinlik qiladi, ya’ni antidepolyarizasiyalovchi vosita hisoblanadi. 
Simpatik nervlardan impulslar tomirlarga kelishi to’xtasa qon tomirlar kengayishi, buyrak usti 
bezining mag’iz qismidan adrenalin ajralishi kamayganida esa qon bosimining pasayishi kuzatiladi.
Parasimpatik nervlar gangliyalarining blokadasi tufayli, so’lak ajralishini, me’da va ichak 
bezlarining sekresiyasi va harakati, karotid koptokchasidan vujudga keluvchi reflekslar keskin 
susayadi. Lekin ganglioblokatorlarning ta’sir kuchi kerakli markazning boshlang’ich holatiga 
(tonusiga) bog’liq: agar qon aylanish markazining boshlang’ich tonusi past bo’lsa, ganglioblokatorlar 
sezilarli o’zgarishlar chaqirmaydilar, lekin boshlang’ich tonus yuqori bo’lsa ta’sir kuchi yuqori 
bo’ladi.
Amaliyotda asosan vegetativ nervlar gangliyasini tanlab bloklovchi dorilar qo’llaniladi. 
Ular 2 guruhga bo’linadi: 
A) ta’siri davomli (6-8 soat).
B) qisqa ta’sirli (10-20 daqiqa). 
Davomli ta’sir etuvchi ganglioblokatorlar quyidagi talabga javob berishlari kerak: 
Har-xil yo’l bilan organizmga kiritilganda kuchli faollikka ega bo’lishlari kerak. 
Ta’sirlari davomli bo’lishi kerak. 
Kam zaharli bo’lishi kerak. 
Jiddiy nojo’ya va ortiqcha ta’sir ko’rsatishlari kerak emas. 
Ularga o’rganish va xumorlik rivojlanishi kerak emas.