N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

II.3.
 
Gaz konlarida gazni yig‘ish tizimlari
 
Yer bag’ridan qazib olingan tab
iiy  gaz  va  neft  bilan  birgalikda  qazib  olingan 
yo’ldosh gazlarning tarkibida turli miqdorda suv bug’i, suyuq holatdagi suv, is gazi 
CO
2
, oltingugurtsuvchil H
2
S, azot N
2
 va geliy He kabi moddalar uchraydi.  
Geliy  xalq  xo’jaligi  uchun 
kerakli  gazlardan  sanaladi.  Tab
iiy  va  yo’ldosh 
gazlar tarkibidagi oltingugurtsuvc
hil, is gazi va suv bug’lari zararli qo’shimchalardan 
sanaladi.  Gazni  yig’ish  va  tayyorlashda,  uning  tarkibidagi  is  gazi  va 
oltingugurtsuvchil quvur va barcha separatorlarning korroziyalanishiga olib keladi. 
Gaz  tarkibidagi  suv  bug’lari  va  tomchi  ko’ri
nishidagi  suvlar  uni  tashish  va 
tayyorlash  jarayonida  mur
akkabliklar  tug’diradi.  Gazgidra
tlar  hosil  qilib  tashish  va 
tayyorlash jarayonida mushkilotlar tug’diradi.
 
Shuning  uchun  tabiiy  va  yo`
ldosh  gazlardan  zararli  qo’shimchalarni  ajratish 
ko’zda tutiladi.
 
Gaz 
konlarini ishlatish amaliyotida gazni yig‘ishning quyidagi asosiy tizimlari 
qo‘llaniladi: 
chiziqli; nurli; xalqali
. 
Chiziqli  yig‘ish  tizimida  asosiy  gazni  yig‘ish  kollektorlari,  ya’ni  quduqdan 
gazni  yig‘ish  punktigacha  bo‘lgan  yo‘lni  tashkil  etuvchi  quvur
lar  to
‘g‘ri  chiziq 

---

20 
 
shaklida  bo‘ladi.Bu  tizim  kon  kichik  va  quduqlar  soni  oz  bo‘lganda  qo‘llaniladi
    
(II.4, a-rasm). 
N
ursimon  shaklda  birlashgan  bo‘lsa,  bunday  yig‘ish  tizimi  nurli  gaz  yig‘ish 
tizimi deb ataladi (II.4, b-rasm). Bu tizim bir muncha murakka
b, biroq to‘g‘ri chiziqli 
ti
zimdan ko‘ra afzalliklarga ega.Nurli gaz yig‘ish tizimi boshlang‘ich qatlam bosimi 
va gaz tarkibi har xil bo‘lgan bir necha qatlamlarni alohida ishlatish imkonini beradi.
 
Xalqali yig‘ish tizimida gaz yig‘ish kollektorlari xalqali ko‘rinishda bo‘lib, bu 
tizimning afzalligi shundaki, qaysidir uchastkada avariya yuz bersa, butun bir tizimni 
to‘xtatmasdan o‘sha yerni ta’mirlash mumkin (
II
.
4, c-rasm).