N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazakov

III.11-rasm. Quduqlardan foydalanish rejimini nazorat qilish axborot o‘lchash tizimlari (AO‘T) ning umumiy tuzilmasi.

O‘M suyuqlik oqimining fluktuatsion parametrlarining chiquvchi elektr signalga aylantirish uchun mo‘ljallangan. AO‘Q esa O'M dan va bosim hamda harorat datchiklaridan kelayotgan signallarni qabul qilib olishni, ularga berilgan algoritm bo‘yicha ishlov berishni, olingan natijalarni saqlashni va tashqi qurilmalar bilan axborot almashishni ta'minlaydi.

Ultratovushli dopler sarf o‘lchagichning ishlash prinsiplari. Agar quvur o‘qi bo‘yicha V tezlik bilan harakatlanuvchi nuqtaviy sochgich w0 chastotali signal bilan vertikalga aj burchak ostida nurlanayotgan bo‘lsa, u holda qabul qilingan aks sado signali chastotasi wd quyidagi munosabat bilan aniqlanadi:
1 - V sin

1 + V sin
(III.1.)
Uzatuvchi o‘zgartkich qabul qiluvchi o‘zgartkich (III.1.) dagi ikkinchi ko‘paytuvchini darajali qatorga yoyib va Aw=w_d-w₀ ayirmani olib, Dopler effekti formulasining lokatsiya variantini hosil qilamiz:
A® = 2® J (III.2)
П=1 ^Cs
Odatda V< bo‘ladi, shuning uchun chiziqli yaqinlashish bilan cheklanish mumkin:





A® = 2®

V sin

C_s

(III.3)

(III.3) ifodadan:

(III.4)
_v Ля/ (a_nC_n)
kelib chiqadi, ya'ni dopler siljishi kattaligi sochgich tezligi V ga to‘g‘ri proporsional ekan. Bu yerda Cp - EP prizmaning materialidagi ultratovushning tezligi: a_p - vertikal bilan o‘tkazish quvuri devoriga ultratovush tebranishlari suvi yo‘nalishlari orasidagi burchak, u EP prizma burchagiga teng.
Real sharoitlarda hajmiy sochilish signallarining shakllanishida fazoda tasodifan joylashgan turli xil tabiatga ega sochuvchilarning to‘plami ishtirok etadi. Bu holda «dopler siljishi» tushunchasi qabul qilingan energiyaning taqsimlanishini sochgichlarning real tezliklari funksiyasi sifatida aks ettiruvchi «dopler spektri» konsepsiyasi bilan almashadi. Real hisob-kitoblarda (III.4) munosabatdan foydalanish mumkin bo‘lishi uchun lw ning spektri og‘irlik markazini tushunish yetarli.
Datchiklar ulangan UVI-011 ultratovush vaqt impulsli sarf o‘lchagich. III.12- rasmda datchiklar ulangan UVI-011 ultratovush vaqt impulsli sarf o‘lchagichning tuzilishi sxemasi keltirilgan.