N. T. Shoyusupova aholi ish bilan bandligi

O’zbekiston Resublikasida aholiiing yillik migratsiya harakatlari  
(ming kishi) 
Ko’rsatkichlar 
1991 y. 
2001 y. 
2002 y.  2003 y.  2004 y.  2008 y. 
2009 y. 
Kelganlar soni 
135,3 
149,6 
156,2 
139,7 
147,4 
146,1 
144,9 
Shundan, qishloq 
joylarda 
 
64,9 
59,9 
49,7 
60,3 
60,5 
59,3 
Ketganlar soni 
176,9 
224,8 
239,8 
232,7 
243,5 
253,1 
210,2 
Shundan, qishloq 
joylarda 
 
85,3 
92,8 
87,0 
105,1 
111,8 
97,4 
Migratsiya 
qoldig’i 
-41,6 
-75,2 
-83,6 
-93,0 
-96,0 
-107,0 
-65,3 
Shundan, qishloq 
joylarda 
 
-20,4 
-32,9 
-23,3 
-44,8 
-51,3 
-38,1 
 
Mustaqillikning dastlabki yilida yurtimizdagi manfiy migratsiya qoldig’i 95,9 ming 
kishini  tashkil  etib,  Toshkent,  Samarqand,  Andijon  va  Sirdaryo  viloyatlari  hamda 
Toshkent shahri ulushiga uning yuqori miqdori to’g’ri kelgan. Mazkur yillarda ko’chish 
tuzilmasini tahlil qiladigan bo’lsak, yuqori migratsiya qoldig’i asosan boshqa millat (rus, 
tatar,  qozoq,  ukrain,  nemis,  arman,  turk  va  sh.k.)  vakillarining  mamlakatdan  ko’chib 
ketishi  hisobiga  ro’y  berganining  guvohi  bo’lamiz.  Shu  sababli,  turli  millat  vakillari 
istiqomat qiladigan yirik shahar va hududlarda aholining jo’nab ketish koeffitsienti yuqori 
ko’rsatkichga eta bo’lgan. 
Respublikada  keyingi  yillardagi  aholining  migratsiya  harakatlari  ularning  nisbatan 
sanoatlashgan  shaharlar  va  yaqin  xorijiy  mamlakatlarga  ish  izlab  borishlari  bilan 
asoslanadi.  Chunki  bu  vaqtga  kelib  ortiqcha  ishchi  kuchi  mavjud  va  ishsizlik  yuqori 
bo’lgan hududlardagi kishilar o’zlariga munosib ish topish va yuqori mehnat daromadini 
qo’lga kiritish maqsadida o’z yashash joylarini tark eta boshladilar. Mazkur ko’rsatkich 
2001 yildan boshlab ko’tarilib borib, 2008 yilda 107,0 ming kishini tashkil etdi. 
Mamlakatning  jami  migratsiya  qoldig’i  miqdorida  Qoraqalpog’istonning  ulushi 
yuqori  bo’lib,  mazkur  vaziyatni  noqulay  ekologik  muhit  natijasida  aholi  sog’lig’ining 
yomonlashuvi,  o’lim  sonining  oshishi,  turmush  darajasining  pasayishi  va  ishsizlikning 
yuqori ko’rsatkichi kabi holatlar keltirib chiqargan. 
Toshkent, Farg’ona, Samarqand, Andijon, Namangan, Qashqadaryo va Surxondaryo 
viloyatlarida  ham  aholining  migratsion  harakatlanish  sur’ati  yuqori  bo’lib,  ushbu 

---

 
263 
hududlardagi  demografik  jarayonlarning  murakkab  ko’rinishga  egaligi  va  unga  bog’liq 
ravishda  mehnat  bozorining  yuqori  bosimli  holati,  ya’ni  ishchi  kuchi  taklifining  unga 
bo’lgan  talab  mikdoridan  oshib  ketishi  va  ish  o’rinlarining  etishmasligi  natijasida  yuz 
bermoqda. 
Demografiya  va  migratsiya  harakatlari  bevosita  aholining  soniga  ta’sir  qilibgina 
qolmay,  uning  yosh  va  jins  tuzilmasidagi  o’zgarishlariga  ham  sabab  bo’ladi.  Kishilar 
yosh  va  jins  tarkibi  mehnat  potensialining  ham  mikdor,  ham  sifat  jihatdan 
shakllanishining bosh omillaridan biri bo’lib xizmat qiladi. Bu o’zgarishdagi eng muhim 
natijalardan  biri  –  uning  mehnatga  yaroqli  qismidagi  o’zgarishlar  hisoblanadi.  Ishga 
layoqatli yoshdagi aholi nisbiy va mutlaq ko’rsatkichlarining o’zgarishi mehnat resurslari 
shakllanishi va u orqali mamlakat iqtisodiy taraqqiyoti sur’atlariga katta ta’sir ko’rsatadi. 
Chunki  aholi  tarkibida  yoshlar  salmog’ining  yuqori  ulushi  jamiyatning  salohiyati 
demakdir.