N. T. Alimxodjayeva z. A. Ikramova

Ko„riladigan savollar 
 
1.
Fiziologik aktiv geterosiklik birikmalarni sinflanishi. 
2.
Besh a‘zoli geterosiklik birikmalar. 
3.
Pirrol, pirazol va imidazollarinng tuzilishi, xossasi. 
4.
Ikkita geteroatom saqlovchi besh a‘zoli geterosiklik birikmalar. 
5.
Olti a‘zoli geterosiklik birikmalar. 
6.
Piridin, pirimidin va barbitur kislotalarning tuzilishi va xossasi.
7.
Bisiklik geterosiklik birikmalar – indol, xinolin, po‗rin. 
8.
Eng muhim aminopo‗rinlar – adenin, guanin.
9.
Geterosiklik birikmalarni tibbiy-biologik roli. 
Mustaqil tayyorlanish uchun o„quv adabiyotlar 
 
1.
A.G. Mahsumov, A.J..Jo‗raev «Bioorganik kimyo» Toshkent, «O‗zbekiston 
milliy ensiklopediyasi» 2007. (242-275 bet). 
2.
Н.А. 
Тюкавкина. Руководство к лабораторным занятиям по 
биоорганической химии. M., «Медицина» 1985 г. (163-179 стр). 
3.
Н.А. Тюкавкина, Ю.И.Бауков. «Биоорганическая химия» М., «Медицина» 
1990 г. (275-311 стр). 
Molekulasida uglerod atomlaridan tashqari bir yoki bir necha geteroatom 
(boshqa element atomlari N, O, S, PAS va boshqalar) tutgan halqali birikmalar g e 
t e r o s i k l i k birikmalar deyiladi.
 
Geterosiklik birikmalarning ko‗pchiligi dorivor moddalar sifatida va 
metabolizmda qatnashuvchi moddalar sifatida tibbiyotda muhim ahamiyatga ega. 
Ularni ichida tibbiyot, biologiya va farmasevtikada eng ko‗p tarqalgani – bu azot 
saqlovchi besh va olti a‘zoli geterohalqali va kondensirlangan birikmalar.
Geterosiklik birikmalar quyidagi xususiyatiga ko‗ra sinflanadi: 
Halqadagi a‘zolarining soniga ko‗ra uch-, turt-, besh-, olti- a‘zoli birikmalar. 

---

194 
Ular ichida 5 va 6 a‘zoli halqalardan tashkil topgan geterosiklik birikmalar keng 
tarqalgan va biologik ahamiyatga ega.
 
Geteroatomning tabiatiga ko‗ra azot, oltingugurt, kislorod, tellur, selen, 
fosfor va boshqa element saqlovchi geterosiklik birikmalar.
• 
To‗yinganlik darajasi bo‗yicha geterosiklik birikmalar to‗yingan, to‗yinmagan 
va aromatik turlariga bo‗linadi. To‗yingan geterosiklik birikmalarga etilenoksid, 
etilenimin, tetrogidrofuran kiradi.
• 
To‗yinmagan geterosiklik birikmalarga 1,4-dioksen, pirrolin, pirazolinlarni 
misol qilish mumkin