N sh. Abdullayev, M. Z. Komilov, Q. X. Majidov, D. S. Murodov

25-rasm. Paxta chigitini tozalashda ishlatiladigan qo‘sh ramali «MXS» 
 qurilmasi: 1 – tayanch; 2 – rama; 3 – tortqi; 4 – ekssentrik.
Urug‘dan katta bo‘lgan aralashmalar elak ustida qolib qoldiq 
holda novaga tushadi. Pastki elakda urug‘dan kichik bo‘lgan ara-
lash moddalar elanma holda taglikka tushadi, urug‘ esa qoldiq 
holda elak ustidan novaga tushib qurilmadan chiqariladi. Quril-
maning ish unumdorligi 5 ton/soat. Bu qurilmada urug‘ bilan 
o‘lchamlari bir xil bo‘lgan aralashmalarni ajratib bo‘lmaydi.
Paxta chigitini tozalashda baraban shaklidagi «Burat» deb 
nomlangan elak ishlatiladi, bu qurilma 26-rasmda ko‘rsatilgan. U 
silindr simon yoki ko‘p qirrali prizma shaklidagi baraban bo‘lib, 
uning atrofi yaxlit elak bilan o‘ralgan. Baraban valga biriktirilgan 
bo‘lib u 1:20 burchak ostida og‘ib turadi, baraban o‘z o‘qi atrofidan 
20    ayl/min aylanib turadi. Buratning ishchi qismi 6 baraban bo‘lib, 
u tayanch 7 ga burchak ostida o‘rnatilgan. Baraban uzunligining 
1/3 qismi ko‘zlarining diametri 3–4 mm bo‘lgan 2 elak bilan, 2/3 
qismi ko‘zlarining diametri 16–18 mm bo‘lgan 3 elakdan tashkil 
topgan. Elakning umumiy yuzasi 28 m
2
 ni tashkil etadi. Tozala-
nadigan urug‘ 1 nova orqali baraban ichiga tushadi va baraban bilan 
birgalikda aylanib balandlikka ko‘tariladi, ma‘lum bir balandlik-

---

87
ka ko‘tarilgandan so‘ng o‘z og‘irligi bilan pastga tushadi. Shunday 
tebranish natijasida barabanning birinchi qismida urug‘dan kichik 
bo‘lgan begona aralash moddalar elakdan o‘tib 5 shnekga tushib u 
yerdan chiqarib turiladi. Urug‘ harakatlanib barabanning ikkinchi 
qismi 3 ga o‘tadi va u yerda urug‘ elakdan o‘tib 4 shnekka tusha-
di va shnek orqali qurilmadan chiqariladi. Urug‘dan katta bo‘lgan 
aralash moddalar baraban ichida qolib barabanning haraka-
ti natijasida barabandan chiqadi. Qurilmaning ish unumdorligi 
 
120 ton/sut bo‘lib, bunda urug‘ 100% katta aralashmalardan va 
50–60% kichik aralashmalardan tozalanadi. Barabanli elakning 
ishchi qismining 20–25% foydali ishga sarf bo‘ladi, shu sababdan 
ham bu qurilma hozirgi vaqtda kam qo‘llaniladi. 
3
2
6
7
8
4
5
1