N. S. Gaipova, M. Z. Ismatullayeva, A. S. Axmetova, X. Z. Ismatullayeva tikuv chilik

Xlvastik. poeon va patalarni tikish.
Engil kiyimlarda xlyastik, pogon va patalarga belbog* singari ishlov 
beriladi, o ‘ngini ichkariga qaratib q o ‘yiladi va 0,5-0,7 sm chok bilan 
biriktirib tikiladi. Biriktirma chok yorib dazm ollanadi. Yaxlit bichilgan 
xlyastik, pogon va patalar o ‘ngi ichkariga qaratib ikki bukiladi va 
ag‘darish uchun o ‘rtasida 2-3 sm qoldirilib, uch ta tom oni, yoki
59

---

ag‘darish uchu n bir to m o n i qoldirilib, qolgan tornonlari tikiladi. 
B urchaklarida ch ok h aq id an 0 ,2-0 ,3 sm qoldirilib, ortiqchasi qirqib 
ta sh la n a d i. D etal o ‘ngiga a g ‘d a rilib , ch o k lari t o ‘g ‘rilan ad i va 
dazm ollanadi. (37-rasm , a).
37 rasm. (a)
Ustki kiyimlarda xlyastik va patalar osti qavati astarlik gazlam adan 
tayyorlanadi. Bu detallam i universal m ashinada tikish u ch u n , ularga 
astar tom onidan aylana yoki uchli joylarida avra to m o n id an solqilik 
hosil qilib, ag‘darm a ch ok solinadi. Bunda detaining astari avrasidan 
ko‘ra 0,4-0,6 sm ensiz bo'lishi kerak. C hok solingandan so ‘ng burchak 
joylar 0,2-0,3 sm kenglikda ch o k haqi qoldirib, qirqib tashlanadi. 
D e ta lla r a s ta r to m o n d a n d a z m o la n ib , b ezak b a x y a q a to r avra 
tom on dan yurgiziladi. (37-rasm ,b).
37 rasm.(b)
5.4. Tikuv buyutnlarida ishlatiladigan bezak materiallarni tikish
Kiyim tikishda xilm a-xil jiyak, sutaj, lenta, to ‘r, burm alar, buflar, 
vaflilar keng ishlatiladi.
60

---

Jiyak va sutaj bolalar va ayollar ko‘ylaklarida h am da bluzkalarda 
bezash uchun ishlatiladi. Jiyak h ar xil rangli va naqshli. bo'ladi. 
S h ak ld o r ch etli jiy ak kiyim ning o ‘ngiga b o stirib tikiladi. Uni 
belgilangan chiziq b o ‘yicha o ‘ngi bilan q o ‘yib, o ‘rtasidan bostirm a 
chok bilan tikiladi.
T o ‘g ‘ri chetli jiyak detalga belgilangan chiziq b o ‘yicha q o ‘yiladi va 
chetidan 0,1 sm ichkaridan bir yoki ikki tom onidan bostirib tikiladi.
Sutaj bilan kiyim yoqasining, m anjetlarning chetlari, etagi va 
boshqa joylari bezaladi.
T o ‘r asosan tungi k o ‘ylaklarni bezash uch u n ishlatiladigan bezak. 
A m m o hozirgi vaqtda un d an ayollar va b olalar yengil kiyimini 
bezashda ham foydalanilm oqda. T o ‘r detaining o ‘ngiga belgilangan 
chiziq b o ‘yicha q o ‘yiladi va baxyaqator oldida detal chetini qirqib, 
to ‘m ing chetidan 0,1 sm ichkaridan universal tikuv mashinasida 
yoki maxsus m ashinada bostirib tikiladi. (38-rasm , a).
Burmalar ayollar va bolalar yengil kiyyimida bezak sifatida yoki 
vitachkalar o ‘m ida ishlatiladi. Burmalar hosil qilish uchun detalga 
bo'sh baxyalar bilan ikkita parallel baxyaqator yuritiladi. Birinchi 
baxyaqator qirqimdan 0,7-0,8 sm , ikkinchisi esa 0,9-1,4 sm ichkaridan 
yuritiladi. Detaining qirqimi ostki baxyaqatoiga zarur uzunlikda teriladi,
61

---

detalga hosil b o ‘lgan burm alar bir m e’yorda tarqatib chiqiladi. Detalda 
bu rm a hosil b o 'lg a n d a n s o ‘ng shu detal qirqim ining uzunligi u 
biriktirilgan detal qirqim i uzunligiga teng b o ‘lishi kerak.
Buflar ich kiyim larni h am d a ayollar va b olalar k o ‘ylaklarini 
bezash uchu n ishlatiladi. U lar buyum lam ing bir turi b o iib , q o ‘lda 
yoki m ashinada tayyorlanishi m um kin.
Q o‘lda tayyorlanadigan buflar har xil naqshli boladi. Buflar detaining 
teskari tom onidan nuqtalar yoki chiziqlar tarzida belgilab olinadi. Buf 
qatorlari orasidagi masofa 0,8-1,0 sm boMishi zarur. H ar bir qatordagi 
nuqta bir-birining tagiga aniq tushishi lozim. Oldin sirma qaviqqator 
tushiriladi; bunda igna aniq nuqtadan qadalishi va ikki nuqta orasidan 
chiqarilishi kerak. 
So‘ngra 
ip mayda taxlamalam ing bukmalari 
yuqoriga chiqadigan qilib taranglanadi. Mayda taxlamalar keyinchalik 
surish mumkin bo‘ladigan darajada taranglanadi. Mayda taxlamalar hosil 
b o ‘lgandan so‘ng gul tikishga kirishiladi (39-rasm, a).
. 
•• ’i i ■
- X 1 1 ‘ 
if
:r',Tl 
iw /w iJiu & w w #
1
■ ' чл\*Д 
лум '* *' tfiWA