inishda
yo/ishimi/. mumkin:
«',(/>)=
wN(p)wN_x(p)...wx{p) =
n « w -
y=i
(2.483)
I )emak, (2.483) olingan bog‘liqlikka ko‘ra, ketma-ket ulangan
/onalarda tizimning uzatish funksiyasi Wc(p) alohida zonalarning
u/atish funksiyalarining Wj(p) ko‘paytmasiga tengdir.
Ketma-ket ulangan zonalardan tuzilgan tizimda boiishning
oh-tacha vaqtini tr aniqlaymiz. Buning uchun tizimning uzatish
l'unksiyasidan W/p) foydalanamiz ((2.483) tenglamaga qarang).
Deylik N -2. Bu vaqtda
Wc(p)
=
W/p)W2(p)
(2.484)
va tizimning birinchi boshlang‘ich momenti Mx tengdir
M, = -w c (p =
0
) = -W(W2 - WXW[
(2.485)
ncgaki p
0 da,
W,=W2=1
va w ;= -M uW2 = -M n (bu yerda
Mii
va
nmvoliq
birinchi va ikkinchi zonalaming birinchi
boshlanghch momcntlari), unda
= M U + M
i2
.
(2.486)
(Vxshash N= 3,4,..., hollarni ko‘rib, tizimda bo‘lish o‘rtacha
vatpi uchun quyidagi formulani olamiz:
N
(2.487)
www.ziyouz.com kutubxonasi
Endi ketma-ket ulangan zonalardan tuzilgan tizimning javob
funksiyasining dispersiyasini topamiz. Oldingiga o‘xshash (2.483)
tizimning uzatish funksiyasidan foydalanamiz. N=2 holni ko‘rib
chiqamiz. Unda ikkinchi boshlang‘ich moment tengdir
M 2 = W"c (p =
0
) = W}°W2 +
2
w;w2 + wtw; .
(2.488)
Negaki
W,(p =
0
) =
1
,a W,(p =
0
) = -M h,
unda
M 2 = M 2
x
+ 2M
u
M [2 + M 22.
(2.489)
Bu yerdan tizimning javob funksiyasining dispersiyasini
topamiz:
^ = M J l = (M ,, - 1' ) + (M22- t 2
2) = a \ + af2, (2.490)
bunda,
cr,|, a 2 - tuzilgan zonalaming javob funksiyasining
dispersiyalari.
N = 3,4, ..., o'xshash hollarni ko‘rib chiqib, N zonalardan
tizimning javob funksiyasining dispersiyasi uchun quyidagi
bog‘liqlikni olamiz:
(2.491)
muvofiq
0
‘lchamsiz dispersiya quyidagiga tengdir
/»I
(2.492)
Misol. Modda almashish barbotajli tarelkalarda suyuqlikning
oqim strukturasini tadqiq etdik. Avval turg‘unlashgan holat usulidan
foydalandik: indikatomi tarelkadan suyuqlikning oqim chiqishida
kesim bo‘yicha berdik va tarelka uzunligi bo‘yicha turli nuqtalarda
indikator konsentratsiyasining taqsimlanishini aniqladik. 2.36-
1 7 2
www.ziyouz.com kutubxonasi
iii iiuhi luniscntratsiyalarni oMchash nuqtalarining joylashishi
I n'i■.alilgim.
2.36-rasm. Tarelka uzunligi
bo'yicha indikator
konsentratsiyalarini oMchash
nuqtalarining joylashishi.
2.37-rasm. Tarelka
yuzasidagi indikator
konsentratsiyalarining
o‘zgarishi.
Dastlabki tajribalar shuni ko‘rsatdiki, markazlashgan o‘qqa
nisbatan oqim strukturasi simmetrikdir, shuning uchun tarelkaning
bittn yarimisida tahlilni o‘tkazdik. 2.37-rasmda tarelkada indikator
konscntratsiyasining tipik taqsimlanishi ko‘rsatilgan, qaysinda
yarimlogarifmik koordinatalarda turli kesimlar uchun masofalardan
konsentratsiyaning bog‘liqligi koTsatilgan.
Rasmni ko‘rib xulosalar chiqarishimiz mumkin. Aralashtirish
darajasi apparatning uzunligi va kesimi bo‘yicha o‘zgaradi. Qabul
qiluvclii va quyuvchi to‘siqlar oldida joylashgan zonalarda
suyuqlikning to'la aralashtirish kuzatilmoqda - tarelka uzunligi
bo'yicha konsenlratsiya o'zgarmaydi. Markaziy zonada indikator
konsentratsiyasining
bogTiqligi
masofadan yarim
logarifmik
koordinatalarda to‘g‘ri chiziq bilan ifodalanadi. Bu holda oqim
slrukturasi diffuziyali model bilan tavsiflanishi mumkin va Re
qiymati bu to‘g‘ri chiziqning qiyalik burchagining tangensi bilan
aniqlanadi ((2.30) tenglama). Pekle mezonining kattaligi (qiyalik
burchagining tangensi) appartning kesimi bo‘yicha o ‘zgaradi.
Shunday qilib, kombinatsiyalangan model ideal aralashtirish
173
www.ziyouz.com kutubxonasi
zonalarni va diffuziyali model tenglamasi bilan tavsiflanadigan
zonalarni
o‘z
ichiga olishi kerak.
2.37-rasmda keltirilgan
grafiklardan zonalaming o‘lchamlari va Pe kattaligi turli zonalar
uchun aniqlanishi mumkin. Keyin impulsli usul bilan tadqiqotlar
o ‘tkazildi (indikatorni oqim kirishida bir onda kiritildi va apparatdan
oqimning chiqishidagi C-egri chiziqlar aniqlandi, bunda, chiquvchi
oqimda o ‘rtacha konsentratsiyani o‘lchadik) va «otsechka» (kesib
uzish) usuli bilan tarelkada suyuqlikning miqdorini topdik.
Tarelkadagi suyuqlikning miqdori bo‘yicha boTishning o ‘rtacha
vaqtini t = V lu aniqlardik. Eksperimental C-egri chiziqlar bo‘yicha
co
cc
boTishning o ‘rtacha vaqtini ham aniqlardik i = f(Cdt/ fCdt.
'o
'o
Shuni aniqladikki, t # t , vizual kuzatishlar bilan shu narsa
aniqlandiki, tarelka tagi bo‘yicha va devorlarga yaqin oqimning bir
qismi aeratsiyalanmagan suyuqlik ko‘rinishida harakatlanadi, ya’ni
bir qism suyuqlikning baypaslanishi kuzatildi. Impulsli usul bilan va
otsechka usuli bilan olingan tadqiqotlar natijalaridan foydalanish
baypaslanuvchi a oqimning ulushini baholash imkonini beradi.
Vizual kuzatishlar bilan shu narsa aniqlandiki, oqimning bir
qismi quyish to‘siqdan kirish to'siqqacha qaytadi, ya’ni retsirku-
latsiya mavjuddir. Retsirkulatsiya asosan apparatning devorlariga
yaqin joyda kuzatiladi.
Shunday qilib, tarelka bo‘yicha suyuqlikning oqim strukturasi,
o‘z ichiga ideal aralashtirish, diffuziyali baypaslanuvchi va
retsirkulatsion oqimlarning zonalarini ketma-ket - parallel ulangan
kombinatsiyalangan model bilan tasniflanishi kerak. Zonalaming
oTchamlari Pe kattaliklari turg‘unlashgan holat usuli bilan
aniqlanadi. (2.417) tenglama bo‘yicha baypaslanuvchi oqimning
qiymati aniqlanadi Retsirkulatsion oqimning qiymati nomaTum
boTib qoladi. Bu qiymatni qanday topish mumkinligini quyiroqda
ko‘rsatiladi.
2.38-rasmda
kombinatsiyalangan
modelning
blok-sxemasi
ko‘rsatilgan.
174
www.ziyouz.com kutubxonasi
I
(t)
l 'l • * I l - l llllj
J . I
V,
K ( S 1 1 .) I
(
I I I
) l
ii
• h ) I C
( I S > I- C Ur
B L C ,
:
nisni. l arelkada suyuqlikning oqimini kombinatsiyalangan
modelining strukturaviy sxemasi:
L - suyuqlikning umumiy hajmiy sarfi; S - tarelka bo‘yicha
oMayotgan suyuqlikning oqim ulushi; b - retsirkulatsion oqimning
iiluslii; k - tarelka o‘rta zonasidan o‘tayotgan oqimning ulushi; V j,
l/; - to‘la aralashtirish yacheykalarining hajmlari; Vd^ Vd2 -
diffuziyaii zonalaming hajmlari; /;, l2 - diffuziyali zonalaming
uzuniiklari; C/ C2 - to‘la aralashtirishga muvofiq zonalardagi
indikatorning konsentratsiyasi; Cch,q - diffuziyali zonalardan
oqimning chiqishida indikatorning konsentratsiyasi.
Diffuziyali zonalarda konvektiv diffuziya tenglamalarini o‘z
ichiga olgan kombinatsiyalangan modelning tenglamalari:
dCm _ k(s + b)LdCm dCDl _ 1 dCm
dxf
L)nFx
dxx
Dn dt ’
d2C
D2
(1 - k)(s + b)L dCD2 _ 1 dCD2
dx\
L>I2F2
dx2
Dn dt ’
bunda, CD,C D2 — muvofiq diffuziyali zonalarda indikatoming
konsontratsiyasi; Du, D 12 - -bo‘ylama aralashtirish koeffitsiyentlari;
/■'/, I'
muvofiq zonalardagi oqimlar kesimlari.
To'liq aralashtirish yacheykaiari uchun material balansi
quyidagi ko'rinishga ega:
(2.493)
(2.494)
175
www.ziyouz.com kutubxonasi
sLCchiq + Dd(t) + bLC2 = k(s + b)LCx + (1 - k)(s + b)LCx + Vx ^ -( 2 .4 9 5 )
dt
k(s + b)LCn + (1 - k)(s + b)LC%, = sLC2 + V2
(2.496)
dt
bunda, CDi, CD2 — muvofiq zonalardan oqimning chiqishida
indikatorning konsentratsiyasi.
Apparatdan oqimning chiqishida indikatorning material balansi
quyidagi ko‘rinishga ega:
s L Q + (1 -
s
) L C
im
= L C , ^
(2.497)
(2.493)
-(2.497) tenglamalar tizimi 2.38-rasmda ko'rsatilgan
sxema oqimning kombinatsiyalangan
strukturaning matematik
modelidir.
(2.493)
, (2.494) tenglamalarni yechish uchun chegaraviy
shartlami bilish zarur. Diffuziyali zonalar chegaralarida tuzilgan
material balansdan quyidagi chegaraviy shartlami olamiz:
J/-1
k(s + b)LCx + DnFx
D' = k(s + b)LCDi,
dx{
(2.498)
(1 A0(s + 6)£C,+Z)/
2
F2^ 1 = (1 k)(s + b)LCD2,
dx2
(2.499)
x, = /,, x2 = l2 da
dCDi _
q
dCD2 _
q
dxx
dx2
(2.500)
(2.493)
- (2.497) tenglamalar tizimini yechib (2.498)-(2.500)
chegaraviy shartlar bilan momentli tavsiflarga nisbatan (diffuziyali
modelni ko‘rishda bajarilganday o‘xshash), javob funksiyasining
eksperimental tavsiflar va model parametrlari orasidan aloqa
tenglamani olishimiz mumkin.
176
www.ziyouz.com kutubxonasi
Jumladan, oMchamsiz dispersiya va model paramertlari
orasidagi bogdiqlik quyidagi ko‘rinishga ega:
1
6
Do'stlaringiz bilan baham: |