N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

2. X arajatlarn in g tasn iflan ish i
K orxona sa rf xarajatlari o ’z ichiga 1) m ahsulot ishlab chiqarish tannarxi, 2) 
davr xarajatlari, 3) m oliyaviy faoliyat b o ’yicha xarajatlar, 4) favqulotda zararlarni 
oladi.
•
9 K .B .U ro zov . B u x g alteriy a h isobi va au d it. Т.: " O ’q itu v c h i", 2004. 2 4 5 -b et
• 
10 M u say ev H .N . A udit. Т.: “M o liy a ”, 200 3 . 143-bet
• 
11 S .N .T o sh n azaro v . X alq aro hiso b asoslari. M a ’ru za m atn lari t o ’plam i. S a m arq a n d -2 0 0 8 . 83-bet
• 
i : I.A .Z avalish in a. Y an g ich a b u x g a lte riy a hisobi. A m a liy q o 'lia n m a . Т .: "Iq tiso d iy o t va huquq d u n y o si”, 
2 004. 9 1 -bet
98

---

O ’zbekiston Respublikasi V azirlar M ahkam asining 1999 yil 5 fevralda qabul 
qilgan 64 son Q arori bilan tasdiqlangan «M ahsulot (xizm atlar)ning sotish 
xarajatlarining tuzilishi va m oliyaviy natijalam ing tashkil topishi qoidalari»ga 
asosan korxonalarning xarajat m oddalari quyidagilardan tashkil topadi:
I s h l a b
c h iq a r is h x a r a j a t la r i:
- m a h s u lo t t a n n a r x i:
Ishlab chiqarishning m oddiy xarajatlari:
- m ahsulotga qushiladigan xom ashyo va m ateriallar - sotib olingan 
m ateriallar (ishlab chiqarishni m c ’yorida o ’tishini ta ’m inlash, ehtiyot 
qism lar, m ahsulotlam i urash, jo y lash uchun m ateriallar va h.k);
- ishlab chiqarish xususiyatiga ega xizm atlar va ishlar;
- tabiiy xom ashyo (suv, y o g ’och va h.k);
- energiya va y o q ilg ’ining ham m a turlari;
- m ateriallam ing tabiiy kam ayishi.
Ishlab chiqarish xarakteridagi m ehnatga to ’lovlar:
- bajarilgan ishlar uchun to ’lovlar;
- q o ’shim cha to ’lovlar;
- ishlanm agan vaqtlar uchun to ’lovlar.
Ijtim oiy su g ’urtaga ajratm alar:
- ish haqi fondiga nisbatan ajratm alar;
- nodavlat nafaqa fondiga, ixtiyoriy tibbiy su g ’urtaga va boshqa ixtiyoriy 
to'lovlar.
A sosiy fondlar va nom aterial aktivlar am ortizasiyasi:
- asosiy fondlarning eskirishiga qarab bosh birlam chi bahodan ajratm a. 
Ishlab chiqarish xarakteridagi boshqa xarajatlar:
- ishlab chiqarish jaray o n ig a k o ’rsatilgan xizm atlar;
■ - 
- ishlab chiqarish xom ashyo va m ateriallar bilan ta ’minlash;
- asosiy fondlam i ishchi holda saqlash xarajatlari;
- o ’t o ’chirishni ta ’m inlash va qorovullar;
- ishlab chiqarish asosiy fondlarining ijara haqi.
-d a v r x a r a ja tla r i;
M ahsulotni sotish bilan b o g ’liq b o ’lgan xarajatlar:
- tovarlarni tashish xarajatlari;
- savdo va um um iy ovqatlanish korxonalarining m uom ala xarajatlari; 
M a ’m uriy xarajatlar:
- boshqaruv xodim larining m ehnat to ’lovlari;
- ularga su g ’urta ajratm alari;
- xizm at avtom obillarini asrash;
99

---

- boshqaruvning texnik vositalari, aloqa, signalizasiya, hisoblash m arkazi 
va h.k.
- boshqaruvdagi asosiy fondlar am ortizasiyasi;
- xizm at safari xarajatlari.
Boshqa operasion xarajatlar:
- kadrlar tayyorlash;
- qurilishdagi kam chiliklarni y o ’qotish;
- m aslahatlar berish va axborotlar xizm ati to ’lovlari, auditlar xizm ati 
to ’lovlari va h.k.