N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

- )
Kpar
=
Ts.p.
/ 
Ts.
58

---

V
m um kin. S hunday qilib, kom paniyaning tugallanm agan ishlab chiqarish zaxirasi 
mavjud bo'lsa, sex va bo 'lim lari bir xil ishlam asa ham , bir xil ishlab chiqarishni 
ta'm inlash m um kin.
A ksincha, korxonaning barcha tarkibiy bo'linm alari rejaga m uvofiq ishlaydi 
va m ahsulot ritm ik tarzda ishlab chiqarilm aydi, chunki ehtiyot qism iari va detallar 
dasturga m uvofiq etkazilm aydi. N atijada, ritm li deb teng vaqt o ralig 'id a teng 
m iqdordagi ish bajarish va teng m iqdorda m ahsulot ishlab chiqarilishi tushuniladi.
Ritm ik ish bu inson m ehnatidan sam arali va resurslardan oqilona foydalanish 
uchun eng m uhim shartlardan biridir. A yniqsa, ushbu om ilni rivojlanishning 
hozirgi 
bosqichida 
aham iyati 
katta. 
K orxonadagi 
texnika 
va 
uskunalar 
m urakkablashsa, ishlab chiqarish ritm ini ta'm inlash vazifasi shunchalik m urakkab 
bo'ladi, chunki m ehnat unum dorligi yuqori asbob-uskunalam i ishlatishdagi eng 
qisqa uzilishlar ham katta yo'qotishlarga olib keladi.
Ishlab chiqarish ritm ining buzishi shartnom alar bo'yicha etkazib berilayotgan 
m ahsulotning uzilishiga olib keladi. M arom siz ish ishlab chiqarishni izdan 
chiqaradi, ortiqcha ish vaqti sarflanadi, m ehnat intizom ini pasaytiradi va m ahsulot 
sifatini yom onlashtiradi.
Ritm ik bo'lm agan ishlam ing asosiy sabablari - bu sex va ustaxonalarda 
asboblarning unum dorligi o 'rtasid ag i farqlam ing borligi, "tor" jo y lam in g hosil 
b o 'lish i; 
rejalashtirilm agan 
to 'x ta b
qolishlar; 
ishlab 
chiqarish, 
m ehnat, 
rejalashtirishni tashkil etishdagi kam chiliklar; m oddiy-texnika ta’m inotidagi 
uzilishlar; m ehnat va ishlab chiqarish intizom ining past darajasi.
A m alda ishlab chiqarish ritm ini baholash uchun bir qator ko'rsatkichlar 
qo'llaniladi. Ishlab chiqarish ritm ining eng keng tarqalgan ko'rsatkichi (R) - oylik 
ishlab chiqarishga nisbatan o'n kunlik (haftada) ishlab chiqarishning ulushi (foizda) 
olinishi hisoblanadi. U shbu indikatom ing kam chiligi shundan iboratki, u o'n kun 
ichidagi ish kunlari soni va va ishlab chiqarish rejasini am alga oshirilish jad v alin i 
hisobga olm aydi.
Ishlab chiqarish m arom ining koeffitsientini K r qo'llash orqali ishlab chiqarish 
ritm ini darajasini yanada ishonchli baholash m um kin. B unda rejaga m uvofiq 
kunlik, o'n kunlik, oy, chorak va yil uchun am aldagi ishlab chiqarish hajm ini o'sha 
davr uchun rejalashtirilgan m iqdorga taqsim lash yo'li bilan aniqlanadi:
K r. = k r . / Ir
Ia.r.- shu d av r ichida rejali topshiriq b o 'y ic h a am alda ishlab chiqarilgan 
m ahsulot;
Ir - m a ’lum bir davr ichida m ahsulot ishlab chiqarish b o 'y ic h a rejali topshiriq.
Ritm koeffitsientining afzalligi shundaki, u rejalashtirilgan ishlab chiqarish 
jadvaliga asoslanadi. U faqat kundalik bajarish bilan em as, balki soatlik, o'n 
kunlik, sutkalik va boshqa jad v al (grafik) larda ham hisoblanishi m um kin.
59

---

5. Ishlab chiqarishda jaray o n lam in g aniqlilik prinsipi m ehnat predm etlarining 
b archa operasiyalar b o 'y ich a qisqa y o 'ln i o 'tish in i ta ’m inlash uchun ishlatiladi. 
A niqlilik koeffisienti quyidagi ifoda orqali aniqlanadi
Kpr. = 1 - Ttr / Ts 
T tr - transport k o 'ch u v ch i operasiyalam ing davom iyligi 
Shu 
prinsiplarga 
am al 
qilish 
ishlab 
chiqarishni 
tashkil 
qilishning 
sam aradorligini oshiradi.