N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

2. M a h su lo t y a r a tis h fu n k s iy a s i 
orqali m arketing faoliyatida yangi 
m ahsulotlam i yaratish, yangi m ahsulotlar ishlab chiqarishni tashkil etish, ishlab 
chiqarish sohasiga tovar raqobatdoshligi va sifatni boshqarish, shuningdek tovar 
siyosatini ishlab chiqish m asalalari hal etiladi.
3 . S o tish fu n k s iy a s i 
orqali tovarni taqsim lash va sotish siyosatini ishlab 
chiqish, savdo-taqsim ot tarm o g ’i orqali sotuvni tashkil etish, yuk tashishni va 
om borga joylashtirishni tashkil etish, tovar aylanm asini aniqlash, taqsim ot tizim ini 
fizik oqim larini nazorat qilish v a sotishni tahlil etish o ’rganiladi.
4. T o v a r n i siljitish fu n k s iy a s i 
natijasida sotishni ra g ’batlantirish va reklam a 
siyosatini ishlab chiqish; sotishni ra g ’batlantirishni sam arali instrum entlarini 
asoslash; tovarni siljitish to ’g ’risida m ultim edia texnologiyalarini asoslash; ichki 
firm a reklam asini tashkil etish; sotuv ishlarini rag ’batlantirish; pablik rileyshnzni 
tashkil qilish va boshqalar to ’liq o ’rganiladi.
5. N a r x n i ta sh k il etish fu n k s iy a s i 
orqali narxni shakllanish strategiyasi va 
taktikasini ishlab chiqish; sotuvni har bir bozori uchun h ar b ir m ahsulot uchun 
yashash davrini turli bosqichlarida narx m atrisasini tuzish; jo riy narxlar o ’zgarishi 
m exanizm ini tuzish; raqobatchi narxini tahlil qilish; yangi m ahsulot uchun narx 
belgilash kabilar hal etiladi.
6. M a r k e tin g -m e n e jm e n t fu n k s iy a s i 
esa m arketingni boshqarishni tashkil 
etish; nazorat qilish, m arketing xizm atini tashkiliy tuzilishini ishlab chiqish, 
m arketing faoliyati tizim ida boshqaruv qarorlarini optim allashtirish, audit, 
m arketing xizm ati faoliyati sam aradorligini baholash kabilam i o ’rganadi.
Iste’m olchi va bozorni to ’liq o ’rganish natijasida xaridorlarga m o ’ljallangan 
m arketing strategiyalarini ishlab chiqish m um kin b o ’ladi. M arketing m enejm ent 
m aqsadli bozorlam i tanlash ham da ular bilan m anfaatli aloqalar o ’m atish ilmi va 
san ’atidir. M arketing b o ’yicha m enejem ing m aqsadi - m aqsadli xaridorlarni saqlab 
qolish va k o ’paytirish uchun tovam i yaratish, etkazish va uzatish bilan b o g ’liq 
qadriyatlar yaratishdan iborat. M aqbul m arketing strategiyasini ishlab chiqish
181

---

m aqsadida m arketing b o ’yicha m enejer 2 ta savolga ja v o b topishi lozim: qanday 
xaridorlarga xizm at qilam iz (m aqsadli bozorim iz qaysi?) va bu xaridorlarga 
qanday qilib yaxshiroq xizm at qilishim iz m um kin (qanday qadriyatlam i ta k lif 
etyapm iz?).19
M arketing funksiyalari firm ani boshqa funksiyalari, y a ’ni ishlab chiqarish, 
kadrlar, m oddiy texnika ta ’m inoti, m oliyaviy, buxgalteriya hisobi funksiyalari 
bilan birga am alga oshiriladi.
M arketingning funksiyalari 
x o ’ja lik
yurituvchi 
su b ’ektlarning boshqa 
funksiyalaridan farqi shundan iboratki, m arketing funksiyalari x o ’ja lik yurituvchi 
su b ’ektlar, uning iste’m olchilari, m ijozlari o ’rtasida ayirboshlash jarayonini 
am alga oshirish va tashkil etishga qaratilgandir. SH uning uchun ham m arketing 
funksiyalari doim o o ’zgarib boradigan ehtiyoj ham da talabni shakllanishi, 
yaratilishi va rivojlanishiga ta ’sir etadi.
M arketing 
- 
bozorda 
vujudga 
keladigan 
iqtisodiy 
m unosabatlam i 
faollashtirish uslublarini, tovarlam i ishlab chiqarish ham da sotish m uam m olarini 
yaxlit, tizim li echish uslublarini, bozorda vujudga keladigan o ’zgarishlarga tezda 
m oslashish, iste’m olchilarga tabaqali yondashish, raqobatbardosh yangi tovarlam i 
vujudga keltirish va ulam i ishlab chiqarishni tashkil etish, k o n ’yunkturani 
o ’rganish va bashorat qilish ham da ta'sirch an reklam ani rivojlantirish m asalalarini 
o ’rganishni o ’z oldiga m aqsad qilib q o ’ygandir.
M arketing korxonani boshqarish bilan b o g ’liq vazifalam i o ’zida qam rab 
oladi. M arketing m ahsulot, m oliya, buxgalteriya va inson resurslarini hisobga 
olgan holda birgalikda ishlashi kerak. B unda nafaqat jo riy iste’m olchilar talabi, 
balki kelgusida uzoqqa m o ’ljallangan talabni o ’rganish m uhim lashadi.
K orxona oldiga q o ’ygan m aqsadlariga erishish uchun m arketing quyidagi 
m uhim vazifalam i hal etishi lozim:
>
xaridorlar ehtiyojini o ’rganish va aniqlash;
>
narxning faoliyatini xaridorlar ehtiyojiga m oslashtirish;
>
avvalo talab va ta k lif to ’g ’risida olingan m a ’lum otlar asosida bozom i 
o ’rganish;
>
tovarlar reklam asini tashkil etish, xaridorlam i tovarlam i sotib olishga 
qiziqishini orttirish;
>
tovar yaratuvchi yoki uni sotuvchi narx tadqiqotlarini am alga oshirish 
uchun m a ’lum otlar to ’plash va tahlil qilish;
>
tovam i bozorga chiqarishdagi b archa xizm atlar to ’g ’risida m a ’lum otlar 
olish;
•
14 P h .K o tler. G. A rm stro n g . P rin cip les o f M ark etin g . - 14-th ed itio n , U p p e r Sad d le R iv er, N .J.:P ren tice H all, 
2012
.
182

---

>
to ’ldiruvchi tovarlar va o ’m ini bosuvchi tovarlar to ’g ’risida axborot 
y ig ’ish;
>
tovarlarga b o ’lgan talabni istiqbollash, ulam i am alga oshirishni nazorat 
q ilishdan iboratdir.
M arketingni vazifalari quyidagi 13.1-chizm ada berilgan.