N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

4.2. Muammoli o‘qitish texnologiyasi
Muammoli o ‘qitish bu takomillashgan o ‘qitish texnologiyasidir
H ozirgi oliy m aktabdagi sam arador o ‘qitish texnologiyasi — bu 
muammoli o‘qitishdir. Uning vazifasi faol bilish jarayoniga undash va tafakkurda 
ilmiy-tadqiqot uslubini shakllantirishdir. M uammoli o ‘qitish ijodiy, faol 
shaxs tarbiyasi maqsadlariga mos keladi.
M uammoli o ‘qitish jarayonida talabaning mustaqilligi o ‘qitishning 
reproduktiv shakllariga nisbatan tobora o ‘sib boradi.
Hozirgi pedagogikaga oid adabiyotlarda muammoli o‘qitishning turli ta’rif 
va tavsiflari bor. Bizningcha, nisbatan to ‘liq va aniq ta ’rif M.I.Maxmutova 
tom onidan berilgan b o ‘lib, unda m uam m oli o ‘qitish m antiqiy fikrlar 
tadbirlari (tahlil, umumlashtirish) hisobga olingan o ‘rgatish va dars berish 
u su llarin i q o ‘llash q o id alari va talab alarn in g ta d q iq o t faoliyatlari 
qonuniyatlarimng (muammoli vaziyat, bilishga b o ‘lgan qiziqish, talab v.x.k) 
tizimi sifatida izohlanadi.
Muammoli o ‘qitishning mohiyatini, o ‘qituvchi tomonidan talabalarning 
o ‘quv ishlarida muammoli vaziyatni vujudga keltirish va o ‘quv vazifalarini, 
muammolarini va savollarini hal qilish orqali yangi bilimlami o ‘zlashtirish 
bo‘yicha ulaming bilish faoliyatini boshqarish tashkil etadi. Bu esa bilimlami 
o ‘zlashtirishning ilmiy-tadqiqot usulini yuzaga keltiradi.
M a’lumki, o ‘qitishning har qanday asosida, inson faoliyatining muayyan 
qonuniyatlari, shaxs rivoji va ular negizida shakllangan pedagogik fanning 
tamoyillari va qoidalari yotadi. Insonning bilish faoliyati jarayoni mantiqiy 
bilish ziddiyatlarini hal qilishdagi obyektiv qonuniyatlari hamda didaktik 
tamoyil — muammolilikka tayanadi.
0 ‘qitishning hozirgi jarayoni tahlili, psixolog va pedagoglaming fikrlash
70

---

muammoli vaziyat, kutilmagan xayrat va mahliyo boMishdan boshlanadi, 
dcgan xulosalari haqiqatga yaqin ekanligini ko‘rsatadi. 0 ‘qitish sharoitida 
msonning o ‘sha psixik, emotsional va hissiy holati unga flkrlash va aqliy 
i/lanish uchun o ‘ziga xos turtki vazifasini bajaradi.
Muammoli vaziyat muayyan pedagogik vositalarda maqsadga muvofiq 
lashkil etiladigan o ‘ziga xos o ‘qitish sharoitida yuzaga keladi. Shuningdek, 
o‘rganilgan mavzular xususiyatlaridan kelib chiqib, bunday vaziyatlarni 
varatishning maxsus usullarini ishlab chiqish zarur. Shunday qilib, o ‘qitishda 
muammoli vaziyat shunchaki «fikr yo‘lidagi kutilmagan to ‘siq» bilan 
hog‘langan aqliy mashaqqat holati emas. U