N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

158
SERVIS XIZMATI YO‘NALISHI
saqlovchi maishiy kimyo mahsulotlarini ishlab chiqarishga kirishmoqda. Biroq bunday 
moddalar bir yoki bir necha turdagi "zararli" moddalar (ularsiz tozalash samaradorligi 
juda past) bo‘lib, ular oila a’zolari salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 
Tozalash vositalarini tanlashda oddiy formulali, bo‘yoqlilarni tanlaganingiz ma’qul. 
Yangi havo tozalash vositasi yoki gilam tozalagichni sotib olayotganda, ular bilan birga 
kelgan teg va ko‘rsatmalarga e’tibor bering.
Yuvish hamda tozalash vositalarini ularga jiddiy ehtiyoj bo‘lmagan 
holatlarda ishlatmang!
Mustahkamlash uchun savollar
1. Iste’molchi kimyoviy vositalariga nimalar kiradi?
2. Asosiy sintetik tozalovchi vositalar qanday holatlarda ishlatiladi?
3. 
Xavfli maishiy moddalar bilan bog‘liq bo‘lgan hodisalarning oldini olishda qanday 
xavfsizlik choralari ko‘riladi?
4. Kimyoviy tozalash vositalari qanday kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin?
@edurtm_uz

---

QISHLOQ XO‘JALIGI 
TEXNOLOGIYALARI 
YO‘NALISHI
03
@edurtm_uz

---

160
QISHLOQ XO‘JALIGI TEXNOLOGIYASI YO‘NALISHI
Tuproq
tashqi muhit, o‘simlik va hayvonlar ta’sirida tog‘ 
jinslarining yemirilishidan paydo bo‘ladi. 
Tuproq hosil bo‘lishida o‘simlik va hayvonlarning 
ahamiyati katta. Tuproqning tarkibida qattiq va suyuq 
moddalar, gazlar va mikroorganizmlar mavjud.
Tuproq deganda, o‘simliklarning o‘sishi va rivojlanishi 
uchun kerak bo‘ladigan oziq moddalari, havo bilan ta’minlangan va ma’lum miqdordagi 
namlikni o‘zida ushlab turadigan yerning ustki g‘ovak qatlami tushuniladi. 
Tuproqning xossasi
deganda uning suv o‘tkazuvchanligi va bug‘latishi, suvni uzoq 
muddat o‘zida ushlab tura olishi, isishi, issiqlikni o‘tkazishi va uni tarqatishi hamda 
undagi havo almashinuvi tushuniladi. Tuproqning bu xususiyatlari ko‘p jihatdan uning 
tuzilishi va tarkibiga bog‘liq.
Tuproq tarkibida chang ko‘p bo‘lsa 
(50–80 % gacha), soz tuproq deyiladi. 
Bu tuproq suvni ko‘p shimadi, havo va 
suvni yomon o‘tkazadi.
Tuproq tarkibida chang juda kam 
bo‘lsa (5–20 % gacha), qumloq tuproq 
deyiladi. Bunday tuproq suv va havoni
yaxshi o‘tkazadi, hosildorligi yuqori 
bo‘ladi.
Tuproq tarkibidagi changning ko‘p va kamligiga ko‘ra, ikki turga bo‘linadi: