Н.Қ. ЙЎлдошев, В. И набоков, О. А. Арипов, О. АҲмедов

Бошқарув меҳнатининг вертикал тақсимланиши – ташкилотда 
бошқарув даражаларини ажратишга асосланган тақсимлаш. Унинг асосида 
ходимлар ѐки бўлинмалар фаолиятини мувофиқлаштириш ѐтади. 
Бошқарув меҳнатининг горизонтал тақсимланиши – меҳнатни 
ишларнинг турлари, вазифалар бўйича тақсимланиши. У мутахассисларни 
ажратилиши, ташкилотда вазифавий хизматлар ва бўлинмаларни ташкил 
қилинишида намоѐн бўлади. 
Бошқарув меҳнатини илмий ташкил қилиш –бу бошқарув ходимлар 
меҳнатини шундай ташкил қилишки, у фан ютуклари ва илғор тажриба, 
хўжалик юритишнинг илғор шаклларидан фойдаланиш, техник воситаларини 
қўллашга асосланади ва хизматчиларни бир бирлари ва ишчилар билан ўзаро 

---

422 
ҳамкорликни яхшироқ тарзда ўрнатишга имкон беради, ҳамда бошқарув 
вазифаларини амалга ошириш, ва ишлаб чиқариш (тижорат)ни мухандислик- 
техник ва иқтисодий таъминлаш жараѐнида техник воситаларидан 
фойдаланишга асосланади. 
 Бошқарув объекти –бу бошқарув субъекти томонидан бошқарувчи 
таъсирларни қабул қилувчи идора. У импульслар (бошқарув буюруқлари)ни 
олади уларга мувофиқ ҳаракат қилади Ходим, меҳнат жамоаси, товарлар, 
ресурслар, ҳужжатлар ва ҳ.к. бошқарув объекти сифатида бўладилар.
 Бошқарув субъекти - бошқарув тизимининг бошқарув объектига 
таъсир кўрсатиш манбаи бўлган бўғини ѐки қисми. Бошқарув суъекти 
сифатида фирманинг бўлимлари ва хизматлари мажмуасини ѐки алоҳида 
бўлинма, якка шахс ва бошқаларни кўриб чиқиш мумкин. Бошқарув 
суъектини ажратиш бошқариладиган ижтимоий-иктисодий тизимнинг 
кўламлари ва ундаги бошқарув тизимини таърифловчи алоқалар билан 
чеклангандир.
Бошқарув тамойиллари –бошқарув субъектлари аниқ объектларни 
бошқариш жараѐнида амал қилишлари керак бўлган объектив қонунлардан 
келиб чиқувчи асосий қоидалар. 
Бошқарув тизими–1.Одамларни биргаликдаги фаолиятини муво-
фиқлаштириш учун зарур ҳаракатлар йиғиндиси. 2. Бошқарувни амалга 
оширувчи бўғинлар ва улар ўртасидаги алоқаларнинг йиғиндиси.