N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I h a y d a r o V f. I

Abulqosim  Firdavsiy 
(934  (taxminan)  -   1024-yillar).  Buyuk  shoir 
Abulqosim  Firdavsiy  Xuroson  viloyatining  Tus  shahrida  kam bag‘al  oilada  dunyoga 
keldi.
Firdavsiy  keng  qamrovli  va  chuqur  ilm  egasi  b o ‘lib  yetishdi.  Shu  bois  uni 
“hakim” ,  “donishmand”  deb  ulug'laganlar.  SHoir  ijodining  ayni  gullagan  davrida 
G ‘azna  shahrida  (hozirgi  Afg'oniston  hududi)  turk  sultoni 
Mahmud  G ‘aznaviy 
saroyida yashab,  ijod qildi.
Firdavsiy  Mahmud  G'aznaviyga  bag'ishlab, 
mashhur  “ Shohnoma”  asarini 
yozdi.  Lekin  bu  asar  Mahmud  G ’aznaviy  tomonidan yetarlicha qadrlanmadi.
Rivoyat  qilishlaricha,  sulton  G'aznaviy  Firdavsiyning  yozilajak  “ Shohnoma” 
asarining  har  bir  bayti  uchun 
bittadan  oltin  tanga  berishni  va’da  qiladi.  60.000 
baytdan  iborat  asar  tayyor  bo'lgandan  keyin  esa  G ‘aznaviy  v a ’dasidan  qaytadi. 
Firdavsiyga  G'aznaviy  karvon  orqali  berib  yuborgan  tangalarning  hammasi  kumush 
bo ‘lib chiqadi.  Bundan  qattiq  ranjigan  shoir tangalarning  bir qismini  karvondagilarga, 
boshqa  qismini  hamollarga  ulashadi.  Tangalarning  qolgan  hammasiga  esa  yaxna 
ichimliklar sotib oladi.  Uning  bu  harakatlari  hukmdorga qarshi  norozilikning  yaqqol 
ifodasi  edi.  Salton  G'aznaviy  shoirni  filning oyoqlari  ostiga  tashlab, jazolash  haqida
41

---

farmon  beradi.  Firdavsiy  t u g ‘ilgan  yerini  tashlab, 
musofirlikda  hayot  kechirishgii 
majbur bo'ladi.
G ‘am -qayg‘u  ham,  huzur-halovat  ham  aqldandur.  U lu g ‘vorlik  va  buzilish  ham 
aqldandur-  dyeydi  Firdavsiy.
Olamda  eng  avvalo  inson  aqli  yaralgan.  Aql  qalb  posbonidir.  Aql  yana  ucl- 
q o ‘riqchi:  til,  k o ’z,  quloqning  ustidan  ham  posbonlik  qilguvchidir.  Zero  ezgulik  v£ 
yovuzlik aynan ana  shu  uch  a ’zo orqali  qalbga  kirib  boradi.
Ne  sababdan  uzoq  umr  k o'rm oq  tilaysan?  Bilasan-ku,  baribir  olam  sirlarin 
hech qachon anglab  yeta olmaysan.