N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

Ta’minot manbayi
– tarkibida ShKning alohida va tarmoqli 
elektr ta’minot tizimi mavjud bo‘lgan blokdir.
Yuqorida keltirilgan bloklarning barchasi har qanday ShK 
ning asosini tashkil qiladi, ularsiz ShK to‘laqonli kompyuter 
deb hisoblanmaydi. 1.1-rasmda keltirilgan boshqa qurilmalar 
protsessor va uning xotirasiga nisbatan tashqi terminal qurilma-
larga kiradi. Terminal qurilmalarga quyidagilar kiradi:
– foydalanuvchining muloqat vositalari;
– axborotni kiritish qurilmalari;
– axborotni chiqarish qurilmalari;

---

17
– aloqa va telekommunikatsiya vositalari.
Foydalanuvchining
muloqat vositalari
tarkibiga quyidagilar 
kiradi:
– videomonitor (videoterminal, displey) – ShKga 
kiritilayotgan va chiqarilayotgan axborotlarni ekranda aks 
ettiruvchi qurilma;
– nutqli kiritish-chiqarish qurilmalari – tez rivojlanib bora-
yotgan multimedia vositalari.
Kiritish qurilmalariga
quyidagilar kiradi:
– klaviatura – ShKga sonli, matnli va boshqaruv axborotlarni 
qo‘lda (tugmalar yordamida) kiritish qurilmasi;
– grafik planshetlar (digitayzerlar) – planshet yuzasida 
maxsus ko‘rsatgichni (qalam) harakatlantirish yo‘li bilan 
grafik axborotni qo‘lda kiritish qurilmasi;
– skanerlar (o‘qish avtomatlari) – qog‘ozli va plonkali tashuv-
chilardan avtomatik tarzda o‘qish uchun va mashina 
yozuvidagi matnlarni, tasvirlarni, rasmlarni, chizmalarni 
ShKga kirituvchi qurilma;
– sensorli ekranlar – ShK ga displey ekranidagi tasvirning 
alohida elementlari, dasturlarni yoki buyruqlarni kiritishga 
mo‘ljallangan qurilma.
Chiqarish qurilmalariga
quyidagilar kiradi:
– printerlar – axborotni qog‘oz yoki plenkali tashuvchilarga 
qayd qilish uchun mo‘ljallangan bosmaga chiqarish 
qurilmasi;
– grafik quruvchilar (plotterlar) – grafik axborotlarni (gra­
fiklarni, chizmalarni va rasmlarni) ShKdan qog‘ozli 
tashuv chilarga chiqarishga mo‘ljallangan qurilma.
ShK tarkibiga kiritish-chiqarish terminallari bilan bir 
qatorda murakkab hisoblash tizimlari va tarmoq kompyuterlari 
bilan bog‘lovchi (ulovchi) qurilmalarni kiritish ham mumkin. 
1.1-rasmda bu turdagi ko‘p qo‘llanuvchi tarmoq adapteri 

---

18
ko‘rsatilgan. Ma’lumotlarni uzatish va aloqa qurilmalariga analog-
raqamli o‘zgartirgich (ARO‘) va raqamli-analog o‘zgartirgich 
(RAO‘), ma’lumot uzatish multipleksorlari, modemlar, tarmoqdagi 
o‘zaro aloqa standartlarini moslashtirish uchun mo‘ljallangan 
interfeysli plata va kartalar kabi qurilmalar ham kiradi.
Yuqorida keltirilgan qurilmalarning ko‘pi multimediya ish 
tartibini ta’minlovchi vositalar guruhiga tegishli.
Multimedia 
– bu apparat va dasturiy vositalarning majmuasi 
bo‘lib, insonga, muloqat uchun tabiiy bo‘lgan muhitlardan: 
tovush, video, tasvir, animatsiyalardan foydalish yo‘li bilan 
kompyuter orqali muloqot qilish imkonini beradi.
Multimediya vositalariga nutqli axborotni kiritish va chiqarish 
qurilmalari; mikrofon va videokameralar, kuchaytirgichlar, ovoz 
kolonkalari bilan akustik va videotasvir tizimlari, katta video 
ekranlar; tovush va videoadapterlar, videomagnitofondan yoki 
videokameradan tasvirni qamrab oladigan va ShKga kiritadigan 
videoqamrov platalari; hozirda keng tarqalgan, bosma matnlar 
va rasmlarni kompyuterga avtomatik tarzda kiritish imkonini 
beruvchi skanerlar; nihoyat, tovushli va video axborotlarni 
yozish uchun qo‘llaniladigan, katta hajmli optik disklardagi 
tashqi xotira qurilmalari kiradi.