N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

 Shaxsiy kompyuterning tuzilish sxemasi.

---

11
– boshqaruv shinasi (Control Bus) – ShKning barcha 
bloklariga kodli so‘zlarni yoki alohida boshqaruvchi 
signallarni uzatish uchun mo‘ljallangan liniyalar va ulovchi 
sxemalardan iborat;
– ta’minot shinasi (Power Bus) – shaxsiy kompyuterning 
blok larini energiya ta’minot tizimiga ulovchi liniyalardan 
iborat;
Tizimli shina axborot uzatishning uchta yo‘nalishini ta’min-
laydi.
– protsessor va asosiy xotira o‘rtasida;
– protsessor va tashqi qurilmalarning kiritish-chiqarish 
portlari o‘rtasida;
– asosiy xotira va tashqi qurilmalarning kiritish-chiqarish 
port 
lari o‘rtasida (xotiraga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish ish 
tartibida).
Barcha bloklar shinaga muvofiqlashtirilgan unifikatsiyalangan 
razyomlar orqali bir xil tarzda: bevosita yoki kontroller (adapter) 
orqali ulanadi. Tizimli shinani boshqarish protsessor orqali 
bevosita yoki asosiy boshqaruvchi signallarni shakllantiruvchi 
shina kontrollerining qo‘shimcha mikrosxemasi orqali amalga 
oshiriladi. Tashqi qurilmalar va tizimli shina o‘rtasida axborot 
almashinuvi ASCII-kodlarni qo‘llash bilan bajariladi.
Asosiy bloklarning vazifalarini ko‘rib chiqamiz. 1.2-rasmda 
protsessor funksional bloklarining minimal to‘plamiga ega bo‘l-
gan tipik strukturasi ko‘rsatilgan.
1.2-rasm. 
Protsessorning tipik strukturasi.

---

12
Protsessor yoki mikroprotsessor ShKning markaziy qurilmasi 
bo‘lib, o‘zining va mashinaning barcha bloklar ishini boshqarish 
va axborot ustida arifmetik hamda mantiqiy operatsiyalarni 
bajarishga mo‘ljallangan. Protsessor tarkibiga bir necha kompo-
nentlar kiradi.
Mikrodasturli boshqaruv qurilmasi
(MBQ) mashinaning 
barcha bloklariga zarur vaqtda bajarilayotgan operatsiyalarning 
spe tsifikatsiyalari va oldin bajarilgan operatsiyalarning natijalari 
bilan shartli belgilangan boshqarish signallarini shakllantiradi va 
uzatadi, bajarilayotgan operatsiyalar tomonidan ishlatilayotgan 
xotira yacheyka 
lari manzilini shakllantiradi va bu manzillarni 
kompyuterlarning mos bloklariga uzatadi. MBQ apparat jihatidan 
doimiy xotira qurilmasi bo‘lib, uning kirishiga protsessorning 
ayni damda bajarilayotgan buyruqlarning ikkilik kodi keladi va 
chiqishida esa kodli so‘zlar to‘plami shakllanadi, ularning har biri 
ushbu buyruqning bajarilishida ishtirok etayotgan protsessorning 
alohida sxema va bog‘lamalariga mo‘ljallangan. Shunday qilib, 
kirib kelgan buyruq kodiga buyruq bajarilishining barcha asosiy 
taktlarini amalga oshiruvchi operandlarni o‘qish, ular ustida 
amallar bajarish, natijani yozish kabi bir necha mikroko‘rsatmalar 
to‘g‘ri keladi. Mikro ko‘rsatmalar kodli so‘zlarining razryadlari 
vaqtincha va fazoviy taqsimlash uchun «Boshqaruv mantiqi» 
bog‘lamasi xizmat qiladi.