N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Nazorat savollari
1. Shaxsiy kompyuterning tasniflanishi.
2. Unumdorlik deb nimaga aytiladi? Unumdorlikning o‘lchov birligini ayting.
3. «Protsessorning razryadi» deb nimaga aytiladi?
4. «Asosiy xotira» nima? Uning qanday ko‘rinishlari mavjud?
5. Kesh-xotira deb qanday xotiraga aytiladi?
6. Tizimli shina nima va uning funksional vazifasi qanday?
7. Magistral shina tarkibiga kiruvchi shinalarni sanab o‘ting. Ularning qisqa 
ta’rifini keltiring.
8. Protsessor tarkibiga kiruvchi komponentlarni sanab o‘ting.
9. ShK xotirasiga murojaatni tashkil qilish ta’rifini bering.
10. Dinamik tezkor xotira va statik tezkor xotira qurilmalari bir-biridan qanday 
farqlanadi?
11. Axborot kiritish qurilmalarining funksional vazifasini sanab o‘ting.
12. Axborot chiqarish qurilmalarining turlari va ularning funksional vazifasi.
13. «Multimedia» nima? Qanday qurilmalar multimedia vositalariga tegishli?
14. ShK asosiy bloklari tuzilishini ayting.
15. Tizimli blok tarkibiga nimalar kirishini ayting?

---

20
2-BoB. TIzIMLI PLaTaNI TaNLaSh
va o‘rNaTISh
2.1. Tizimli plataning vazifasi va ishlash tamoyili
Ba’zan 
ona
(motherboard) yoki
 asosiy
plata
(main board) 
deb ataluvchi 
tizimli plata
(system board) kompyuterning asosiy 
bog‘lamalaridan hisoblanadi. Tizimli plataning asosiy vazifasi – 
kompyuterning hamma bog‘lamasini konstruktiv bitta qurilma sifatida 
birlashtirishdir (2.1-rasm). Haqiqatdan ham, tizimli plata kompyuter-
ning asosiy ko‘rsatkichlarini, masalan, qanday protsessorni qo‘llash 
kerakligini, qaysi tezlikda protsessor bilan tezkor xotira axborot al-
mashina olishini belgilab beradi.
Tizimli plata ko‘p qatlamli tekstolitdan tayyor langan bosma plata 
ko‘ri nishida bajariladi. Qat lamlarning soni 12 tagacha bo‘lishi mumkin, 
ammo ko‘pin cha 8 ta qatlamli 
bos ma plata ish latiladi. Har bir 
qatlam ora sida mikro sxemalarni, 
qarshiliklar ni, 
kondensatorlarni 
va raz yomlarni o‘zaro ulanishini 
ta’minlab turuvchi, yup 
qa me-
tall qoplamadan ishlan gan bos-
ma o‘tkazgichlar joylashgan. 
2.2-rasm da Gigabyte kom paniyasi 
ish lab chiqargan tizimli plata ning 
kesi mi berilgan.
2.3-rasmda tizimli plata 
elektronikasining an’anaviy qu-
rish tamoyili soddalashtirilib 
ko‘rsatilgan. Markazda, protses-
sor, tezkor xotira moduli va tash-
qi qurilmalar orasida