N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Kiritish-chiqarish portlari
. Zamonaviy tizimli platalarning ko‘p -
chiligida kiritish-chiqarish portlari tizimli plataning o‘ziga joylash-
tirilgan bo‘ladi. Agarda joylashtirilmagan bo‘lsa, ularni kengay tirish 
platasiga ulash kerak, bu esa bo‘sh turgan kengaytirish razyomini band 
qiladi. Ko‘pchilik tizimlar tarkibida quyidagi portlar mavjud bo‘ladi:
– klaviaturani ulash (mini – DIN tipli);
– sichqonchani ulash (mini – DIN tipli);
–
ikkita ketma-ket portlar (16550A tipli bufer bilan);
– parallel portlar (EPP/ECP tipli);
–
ikki yoki to‘rtta USB port (agar siz videoma’lumotlarni tah-
rirlash bilan shug‘ullanmoqchi bo‘lsangiz, FireWire portlarini 
ham qo‘shing);
–
video razyomi (shart emas);
–
plataning o‘ziga joylashtirilgan (integrallashtirilgan) tarmoq 
adapteri (10/100 Ethernet yoki 10/100/1000 Ethernet uchun);
– audio/o‘yinli razyom (MIDI/djoystik, radiokarnay va mikro
-
fon);
– ATA – 100/133 yoki Serial ATA ni qo‘llay oluvchi ikkita ATA 
port (birlamchi va ikkilamchi);
– disk yurituvchi kontrolleri.
Ba’zi tizimli platalarda parallel/ketma-ket portlar va sichqoncha 
porti o‘rniga faqat USB portlar ishlatiladi. Ko‘pgina Micro-ATX 
tizimli platalarda plataning o‘ziga joylashtirilgan tovush va video 
adapterlar mavjud bo‘ladi.

---

169
Tizimli plataning o‘ziga joylashtirilgan barcha portlar bevosita 
tizimli plata mikrosxemalari to‘plami tomonidan yoki qo‘shimcha 
Super I/O mikrosxemasi hamda interfeysli komponentlar tomonidan 
quvvatlanadi.
Tizimli plataning o‘ziga joylashtirilgan videoadapter va tovush 
interfeyslaridan foydalanish kengaytirish slotlarini bo‘shatish va 
tejash imkoniyatini beradi.
Bitta tizimli platada qo‘llanilayotgan to‘rtta va undan ortiq USB 
port, odatda, ikkita USB shinalari bo‘yicha taqsimlanadi. Bunda bitta 
razyomlar to‘plami plataning orqa qismida, boshqa to‘plami tizimli 
platada joylashadi. Bu razyomga ulanadigan kabel, ikkinchi USB 
shinasidagi portni tizimli blokning old paneliga olib chiqish imkonini 
beradi. USB portlarining bunday joylashuvi ko‘pchilik zamonaviy 
g‘iloflarda ishlatilmoqda, bu esa o‘z navbatida MR3, raqamli kamera-
lar kabi qo‘shimcha qurilmalarni ulashni ancha osonlashtiradi.