N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Qattiq diskdagi jamlagichlar. 
Kompyuter uchun qattiq disk ham 
kerak bo‘ladi. Yaxshi jihozlangan kompyuterlarda qattiq disk hajmi 80 
Gbayt va undan ortig‘ini tashqil etishi kerak. SATA (IDE) interfeysi 
keng tarqalgan sanaladi. Bir yoki ikkita qattiq diskni o‘rnatish lozim 
bo‘lganda, aynan shu interfeysni tanlash tavsiya etiladi, chunki u 
nisbatan yuqori unumdorlikni ta’minlab beradi. Ikkitadan ortiq qattiq 
disklar yoki ko‘p masalali operatsion tizimlar (Windows 95/98/Me/
NT/2000/XP) bilan ishlashda SCSI interfeysidan foydalanish maqsad-
ga muvofiq bo‘ladi. SCSI inter feysli qurilmalar bilan kiritish-chiqa-
rish operatsiyalarini bajarish bo‘yicha protsessor ishining bir qismini 
o‘z ustiga oladi. Bu usul ko‘plab foydalanuvchilarni quvvatlovchi 
va murakkab faylli so‘rovlarga ishlov beruvchi Windows NT/2000 
operatsion tizim larini server sifatida qo‘llashda ayniqsa muhim. SCSI 
interfeysi ATA ga nisbatan universal hisoblanadi, chunki u skanerlar, 
magnit tasmali jamlagichlar, optik disk yurituvchilar, qattiq disklar va 
almashinuvchi tashuvchilardagi jamlagichlar kabi 7 ta dan 15 tagacha 
turli qurilmalarni ulash imkonini beradi.
Ayrim tizimli platalarda ikkita bir xil IDE qattiq diskni ulab 
(masalan, 2 ta 80 Gbayt hajmli) bitta 160 Gbayt hajmli diskdek 
foydalanish imkoniyatini beruvchi RAID bilan moslasha oladigan 

---

170
ATA interfeysi qo‘llaniladi. Ko‘pincha zamonaviy tizimli platalar 
Serial ATA (SATA) interfeysini qo‘llaydi, va ularning ba’zilari RAID 
massivlari bilan ham moslashgan. SATA interfeyslari ATA ga nisbatan 
ma’lumotlarni yuqori tezlikda uzatishiga qaramay, amalda SATA 
jamlagichlarining unumdorligi ATA jamlagichlari bilan bir xil. Shunga 
qaramay, SATA jamlagichlarini tanlash – optimal qarordir (agar tizimli 
plata mos bo‘lgan interfeysni qo‘llasa). Bu, ma’lumotlar kabelining 
o‘lchamini kamaytirish va kelajakda SATA jamlagichlarining unum-
dorligini oshirish bilan bog‘liq.
Deyarli barcha tizimlarda USB 2.0 portlari mavjud. Bundan 
tashqari ko‘pgina kompyuterlarda tizimli plata yoki RSI plata 
ichiga joylashtirilgan IEEE – 1394a (FireWire 400) portlari ham 
bor. FireWire 400 yoki USB 2.0 interfeysli jamlagichlarning 
unumdorlik darajasi ATA disk yurituvchilari bilan bir xil. Lekin 
yuqorida keltirilgan qattiq disklarning ikki tipini qo‘shimcha xotira 
qurilmalari sifatida yoki asosiy qattiq diskning zaxirali nusxasini 
yaratish uchun qo‘llash ma’qul. Mashhur kompaniyalar ishlab chi-
qargan qattiq diskdagi jamlagichlari deyarli bir xil unumdorlikka ega 
va narxi hamda sifati bo‘yicha unchalik katta farq qilmaydi. Aniq 
bir ishlab chiqaruvchilarning turli ATA va SCSI qattiq disklarining 
imkoniyatlari va tavsiflari sezilarli darajada o‘xshash. Bu qattiq 
disklarning bir tipli ishlab chiqaruvchi tomonidan birdaniga ikki inter-
feys uchun mo‘ljallanganligi bilan bog‘liq. Masalan, mantiqiy sxema-
ga qo‘shilgan, qo‘shimcha interfeysli SCSI mikrosxemali ATA qattiq 
diski ancha yuqori narxdagi SCSI interfeysli qattiq diskka aylanadi.
Zamonaviy tizimlarda SATA ketma-ketli interfeys ishlatiladi.