N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

Krevetkalar. Krevetkalar dengizlarda keng tarqalgan. Ularning tanasi yon tomondan siqilgan bo’lib, u tiniq qoplag’ich bilan qoplangan. Tanasining old qismi protosefalon va jag’ko’krakdan iborat. Ular umumiy qobiq bilan qoplangan. Qorin bo’limi esa bo’g’imlardan iborat. Tanasining old tomonida uzun va tishchali o’siq-rostrum, uning yonida maxsus chuqurchada bir juft fasetkali ko’z joylashgan. Antennulalari kalta, antennalari esa ancha uzun, ko’krakdagi oyoqlari ancha kichik. Qorin bo’limida joylashgan oyoqlarning odingi 5 jufti ikki shoxchali, 6-jufti bargsimon plastinka shaklida bo’lib, tanasining oxirida dum so’zgich-tel’sonni hosil qiladi.

Krevetkalarning ayrim turlari O’rta Osiyo chuchuk suvlarida (Potamon potamios) yashashga moslashgan.

Krablar. Haqiqiy krablarning qorin qismi juda ham kichraygan, ko’krakning ostki tomoniga qayrilgan, bo’g’imlari soni qisqargan, qorin oyoqlari yaxshi rivojlanmagan, dum suzgichi umuman bo’lmaydi. Qorin oyoqlari jinsiy ko’payishda ishtiroq etadi. Tropik kengliklarda yashovchi krablarning ayrim turlari, masalan arvoh krab (Ocupode rotundate) va qaroqchi krab (Birgus latro) quruklikda yashashga moslashgan. Tosh krab (Carcinus maenus) esa dengiz sohilidagi toshlar orasida yashaydi va vaqti-vaqti bilan suvdan chiqib qirg’oqlardagi toshlarning ustiga chiqib to’planadi.

Krablarning tana o’lchamlari ham turlicha kattalikda bo’ladi. Masalan, Uzoq Sharq dengizlarida tarqalgan yapon krabi tanasining uzunligi (oyoqlari bilan birga) 3 metrga yetadi. Krablarning bir necha turlari chuchuk suvlarda ham yashaydi.

Rasm 74. O’n oyoqli qisqichbaqasimonlar.

A – krevetka-Potamon potamios, В - zohid qisqichbaqasi – Pagurus bernchardus,

C – krab - Carcinus maenus