N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

Ishni bajarish

1-ish. O’rgimchakni vannachaga qornini pastga qaratib joylashtiring va qisqich bilan ushlab turib, qo’l lupasi yordamida gavda bo’limlariga, ya’ni boshko’krak va qorin bo’limlari va ular orasidagi poyachaga e’tibor bering. O’rgimchakning qorin bo’limi boshko’krakdan ancha katta va yumaloq shaklda bo’lishiga e’tibor qarating. Boshko’krakning tuzilishini rasmini chizing va ifodalab qo’ying.

2-ish. Qo’l lupasi yordamida boshdagi 4 juft ko’zlarni, xelitsera va pedipalplarni topib, ularning shakli va tuzilishiga e’tibor bering. Boshko’krakdagi 4 juft haqiqiy oyoqlarni ajratib, ularning tuzilishini kuzating.

3-ish. O’rgimchakni qisqich bilan ohista qisib, qornini yuqoriga qaratib joylashtiring va qo’l lupasi yordamida qorinni oldingi bo’limida qalqon bilan qoplangan jinsiy teshikni, o’pka teshiklari va qornining orqaroq qismida uch juft ip so’gallarni toping. Nafas teshigidan pastroqda, qorinning oxirida anal teshigini ham aniqlang.

Rasm 76. Araneus diadematus ning boshko’krak bo’limining

ostki tomonidan ko’rinishi.

A – tinch xolatdagi xelitseralar, B – ochilgan xelitseralar.

1 – xelitserani tirnoqsimon bo’g’imchasi, 2 – xelitserani asosiy bug’imi, 3 – pedipalp, 4 – jag’ paypaslagichini tukchalari, 5 – jag’ paypaslagichi, 6 – pastki lab, 7 – oyoq tozchasi, 8 – sternumning kengaygan bo’limi, 9 – sternum, 10 – pedipalplarini tozchasi, 11 – uynag’ich, 12 – son, 13 – tizza, 14 – boldir, 15 – panja, 16 – tirnoqcha.

Rasm 77. O’rgimchakning ichki tuzilish sxemasi.

1 – ko’z, 2 – zaharli bez, 3 – xelitsera, 4 – miya, 5 – og’iz, 6 – tomoq osti nerv tuguni, 7 – ichakning bezli o’simtasi, 8 – yurish oyog’larining asoslari, 9 – o’pka, 10 – o’pka teshikchasi, 11 – tuxum yo’li, 12 – tuxumdon, 13 – ip o’rovchi bezlar, 14 – ip so’gallari, 15 – anus, 16 – malpigiy naychalari, 17 – ostiyalar, 18 – jigar yo’llari, 19 – yurak, 20 – tomoq.
4-ish. O’rgimchakning gavdasini yarim ochilgan holdagi umumiy tuzilishi rasmini chizing hamda tashqi va ichki organlarini ifodalab qo’ying.