N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

Ishni bajarish

1-ish. Tufelkaning harakatini kuzatish. Tufelka infuzoriyasi ko’paytirilgan suvli namunadan tomizg’ich bilan bir tomchi buyum oynasiga tomiziladi. Ushbu tomchi mikroskopning kichik obyektivida kuzatiladi. Eng avval tufelkalarning harakatlari batafsil ko’riladi. Buyum oynasi ustidagi tomchi qoplag’ich oyna bilan yopiladi. Qoplag’ich oyna ostidagi ortiqcha suvning biroz qismi filtr qog’ozi bilan tortib olinadi. Agar shundan keyin ham tufelkalarning harakati tez bo’lsa, tomchi ustiga 5-6 ta paxta tolasi qo’yilib, qoplag’ich bilan yopiladi. Paxta tolalari tufelkalarning harakatiga to’sqinlik qilib ularni to’xtatadi.

2-ish. Harakatdan to’xtagan bitta tufelkani tanlab, mikroskopning katta obyektiviga o’tkaziladi. Katta obyektivda kiprikchalarning harakatini, og’iz oldi chuqurchasida hosil bo’ladigan suv oqimini, shuningdek sitoplazmaning harakati va qisqaruvchi vakuollarni navbatma-navbat qisqarishini kuzating.
3-ish. Amaliy mashg’ulotlardan yarim soat oldin tufelkali namunadan bir qism olib, soat oynasi yoki bironta maydaroq shisha idishga qo’yiladi va unga 4-5 tomchi qizil kongo bo’yog’i aralashtiriladi. Ushbu aralashma oziqa bilan birga tufelkaning ovqat hazm qilish vakuollari ichiga ham kiradi. Natijada hazm vakuollari ham rangli bo’lib qoladi. Shunday namunadan bir tomchi olib buyum oynasiga tomizilib, qoplag’ich bilan qoplanadi va mikroskopning katta obyektivida ko’riladi. Ovqat hazm qilish vakuollari ishqoriy muhitda qizil rangli, kislotali muhitda esa havorang tusda bo’ladi.

4-ish. Tufelkaning yadro va trixosistalarini ko’rish uchun infuzoriyali namunadan bir tomchi buyum oynasiga tomizilib, unga sirka kislota eritmasi bilan yashil metilning suvli aralashmasidan bir tomchi tomziladi. Tomchi qoplag’ich oyna bilan yopilib, preparatni oldin kichik obyektivda, keyin katta obyektivda kuzatiladi. Kislota ta’sirida tufelka trixosistalari otilib chiqadi, o’zlari esa halok bo’ladi. Otilib chiqqan tartibsiz holdagi ingichka va kalta ipga o’xshash trixosistalarni ko’ring. Tufelka yadrolari esa yashil rangga bo’yaladi. Makronukleus va uning bag’ridagi kichik yadro (mikronukleus)ni toping.