N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

Arsella. Yashash tarzi va tuzilishi. Chig’anoqli amyobalar chuchuk suv havzalarida, ayniqsa, hovuz, ko’l va botqoqliklarda ko’p uchraydi. Bunday suv havzalarida arsella, difflyugiya, euglifa va sentropiksis kabi avlodlarning turlarini uchratish mumkin. Chuchuk suv chig’anoqli amyobalari suv tubida bentos usulda hayot kechirishga moslashgan.

Chig’anoqli amyobalarning tuzilishi aslida yalang’och amyobalarning tuzilishiga o’xshash, lekin tanasi tashqi tomondan sitoplazmadan hosil bo’lgan shoxsimon organik modda (xitinoid) tana yuzasiga oqib chiqib qotadi va qattiq chig’anoqni hosil qiladi. Ba’zan chig’anoq tarkibida har xil mineral moddalar (SiO₂) ham aralashgan bo’ladi. Chig’anoq turli shakllarda bo’lishi mumkin, u deyarli butun tanani qoplab turadi, faqat uning ma’lum bir joyida og’izcha deb ataluvchi teshikcha qolib, undan hayvonning soxta oyoqlari tashqariga chiqib turadi.

Rasm 3. Arsella

1 – soxta oyoqlar, 2 – yadro, 3 – og’izcha, 4 – chig’anoq devori,

5 –qisqaruvchi vakuol.
Arsella boshqa turlarga nisbatan ancha keng tarqalgan. Uning chig’anog’i likopcha shaklida, ustki tomoni qovariq, pastki tomoni yassi yoki biroz botiq holda bo’ladi. Yon tomondan diskka o’xshash, pastki tomonida bitta teshikchasi bo’lib, undan soxta oyoqlar chiqib turadi. Arsella chig’anog’i och sariq yoki keyinchalik to’q qo’ng’ir rangga aylanadi. Yosh individlarida esa tiniq rangsiz bo’ladi. Bunday chig’anoq orqali sitoplazmadagi ayrim qism va organoidlarni ko’rish mumkin. Sitoplazmasi ikki qavatdan iborat, yadro ham ikkita va ular gavdaning ikkala gorizontal yon tomonlarga yaqin joylashgan, qisqaruvchi vakuolalari ham 2-3 ta bo’ladi.