N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

Nur yutilishining asosiy qonuni. 
M o d da to m o n id an n u r yutilayot- 
ganda, bizni yutilayotgan nurning sifati em as, balki uning m iqdoriy 
xususiyatlari ham qiziqtiradi. A tom , ion yoki m olekula n u r kvantini 
yutishi natijasida yuqori energetik holatga o 'tad i.
Agar 
J0
intensivlikka ega b o ‘lgan m o n oxrom atik n ur oqim i biror 
eritm aning bir xil qavatiga tushayotgan b o ‘lsa, u n d a uning bir qismi 
qaytadi (intensivligi 
Jr),
bir qismi (
J a
) yutiladi, bir qismi 
(Jt)
esa 
qavatdan o ‘tib ketadi. B undan
У
0
=
Jr + Ja
+
J t
(4)
kelib chiqadi.
Oddiy k o ‘z bilan kuzatiladigan kalorim etriya va fotokalorim etriya- 
da bir xil idishdagi eritm alar solishtirilgani uchun 
Jr
m iqdorini hisobga 
olm asa h am bo'ladi. U n d a
J0 =Ja
+
Jt
(5)
Shunday qilib, n u r oqim i e ritm a d a n o 'tg a n d a o ‘z tezligining 
m a ’lum qism ini yo'qotadi. 
/ 0
va 
Jt
nu r o'rtasidagi bog'lanishni 
Buger-
Lam beig qonuni
orqali ifodalash m um kin:
Jt = J0L al 
(6)
b u yerda, 
L —
n atural logarifm asosi; 
a —
yutilish koeffitsiyenti; 
I —
yutilish qavatining qalinligi.
E ritm ada rangli m olekulalar q a n ch a k o ‘p bo'lsa, 
J0
ning qiymati 
shuncha katta bo'ladi. E ritm adan o'tay o tg an n u r o'rtasining kamayishi 
о ‘tkazuvchanlik koeffitsiyenti
(yoki o'zgaruvchanlik) deyiladi va quyi- 
dagicha ifodalanadi:
T = T -  
<7)
'o
T
ning teskari ishora bilan olingan logarifm i 
optik zichlik
deyiladi 
va 
D
bilan belgilanadi:
lg 
T = -
lg ^ = 
D
(
8
)
15

---

N u r yutilayotgan eritm a va uning optik zichligi o ‘rtasidagi bog 'la- 
nishni Ber quyidagi tenglam a orqali ifodalashni taklif etdi:
к , с
(9)
С — erigan m o dd a
bu yerda, 
K { —
proporsionallik koeffitsiyenti; 
konsentratsiyasi.
Ber qonuniga asosan, 
bir x il qalinlik qavatidagi eritmaning optik
zichligi erigan modda konsentratsiyasiga t o ‘g ‘ri proporsionaldir.
Buger-Lam betg-Ber
ning um um iy q o nu n i n u r yutilishining asosiy 
q o n u n i b o 'lib , quyidagi form ula orqali ifodalanadi:
Jt = Jn ■
10 
Ka
(
10
)
bu yerda, 
K —
nu r yutilish koeffitsiyenti, u erigan m oddaning tabiatiga 
va uning fizik holatiga b og ‘liq bo'ladi.
A garda konsentratsiya С = 1 mol/1, / =1 sm b o ‘Isa, unda 
К
n u r 
yutilishning m olyar koeffitsiyenti deyiladi va e bilan belgilanadi. (5) 
form ulaning ko'rinishini
J t = J n -
10”eC/
(ID
deb yozish m um kin.
N u r yutilishining asosiy qonuniga rioya qilinganda eritm aning 
o ptik zichligi n u r yutilish m olyar koeffitsiyentiga, n u r yutayotgan 
m o dd a konsentratsiyasiga va n u r o 'tay o tg an eritm a qavatining qalin-
ligiga t o ‘g‘ri p ro p o rsio n al b o 'la d i. 
O ptik zichlikning konsentratsiyaga 
bog'liqligini grafik orqali ifodalansa, 
u t o 'g 'r i c h iz iq k o 'r in is h ig a ega 
bo'ladi (5-rasm ):
D = eCl.
(12)