N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

endomiziy
deb ataladi. Uning tolalari sarkolemmaga tutashadi.
'*л t lO
i t '
f t t ' „
25-rasm.
Ko‘ndalang-targ‘il muskul to‘qima
sarkomerining bir qismi:
1 — yo ‘g ‘on miofilamentlar; 2
— 
ко ‘ndalang
ко ‘prikchalar; 3
 — 
ingichka miofilamentlar;
A —A diskning 0,5 qismi; I —I dickning 0,5 qismi;
H—
faqat yo ‘g ‘on miofllamentlardan iborat zona
(Xaksli bo ‘yicha).
80

---

\ f
__
26-rasm.
Ko‘ndaIang-targ‘il skelet
maskul to‘qimasi miofihriHasining
tuzilishi:
A
— 
anizotrop disk;
I — izotrop disk;
Z — chiziq (ielofragma);
M
 — 
chiziq (mezofragma)
(Xaksli bo 'yicha). Elektron
mikrofotografiya
Muskul toialarining tutam (bog'lamcha)larini xuddi shunday 
to'qimadan iborat 
perim iziy
o'raydi. Butun muskulni tashqi 
tomondan о‘rove hi biriktimvchi to'qima epimiziy deyiladi. Qon 
va limfa tomirlari hamda kapillyarlar ana shu biriktimvchi to‘qima 
orqali muskulga kirib boradi. Muskul tolalariga afferent (sezuvchi) 
va efferent (harakatlantiruvchi) nerv tolalari borib tutashadi.
Skelet muskul tolalari — ko‘p o‘zakli o£lkan hujayralar bo'lib, 
uzunligi bir necha millimetrdan bir necha santimetrgacha yetadi. 
O'zaklari bevosita sarkolemmaga yaqin yotadi, miofibrillalar esa 
bo'ylama va ko'ndalang chiziqlilikni ta’minlaydi. Qisqaruvchi 
miofilamentlar 1-izotropli va A-anizotropU tutamlarga birlashadi. 
Bu hoi ko'ndalang — targ'illi effekt beradi.
Skelet muskul tolalari tashqi biriktimvchi to'qimali stmkturalar 
yordamida katta tutamlarga birlashadi. Muskulning barcha 
tutamlari esa biriktimvchi to'qimali parda — perimiziy bilan 
birlashtiriladi. Perimiziydan har bir muskul tolasi uchun tomirli 
tarqoq biriktimvchi to'qimali parda — endomiziy o'tadi.
Retikulyar tolalar to'ri sarkolemma qarshisida joylashadi. 
Endomiziyga o'tgan payning kollagen tolalari muskul qisqarishini 
harakatga aylantiradi. Har bir skelet muskul tolasi neyromuskulli

---

birikmadan keladigan harakatlantiruvchi neyronning terminal 
aksonini qabul qiladi. Muskul tolalari, elastik reseptor kabi faoliyat 
qiladi, ular nervning harakatlantiruvchi va sensor uchlari bilan 
innervasiya qilinadi.1