N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

a — kekirdak, с — timus bezi, d — qopchiq bezi, e — qopchiq.
394

---

o‘xshash bo‘lib, yozish va bukish vazifasini bajaradi. Tirsak bo‘g‘imi 
yozilsa, bilaguzuk bo‘glm i ham yoziladi, bukilsa bukiladi, chunki 
tirsak bo‘g‘imi muskullari kuchli ta’sir etadi.
Orqa oyoq muskullari tuzilishi va soni jihatdan sut emizuvchi- 
larnikiga o‘xshash boladi. Parrandalaming muskul paylari yaxshi 
rivojlangan bolib, daraxt butoqlarini mahkam ushlash uchun 
xizmat qiladi. Shunday muskullardan nozik muskul diqqatga 
sazovordir. Chunki u juda yaxshi rivojlangan bolib, uning paylari 
tizza bo‘g‘imiga o‘tib, boldir suyagining plantar yuzasida barmoq- 
larning yuza bukuvchi muskuliga qo‘shilib ketadi. Muskulning 
chandir qismi kichik boldir suyagining proksimal qismiga birlashadi.
♦ Teri 
qoplami
Parrandalaming terisi uch qavatdan iborat bolib, usti par 
bilan qoplangan, ter va yog‘ bezlari bo‘lmaydi. Dumining ustki 
tomonida qopchiq bezi joylashadi. U xuddi yog‘ bezlariga o‘xshash, 
ayniqsa u suvda suzuvchi parrandalarda yaxshi rivojlangan boladi. 
Bu bezlar sekreti parlami yoglashda katta ahamiyatga ega.
Parrandalaming tum shugl oyoq tangachalari, pixi, toji, 
quloglning sirg‘asimon bo‘lmalari va pat~pari hosila organlariga 
kiradi 
(110-rasm).
Tana haroratini doim birday saqlashda va 
uchishda pat-par katta ahamiyatga ega. Pat tuzilishiga qarab bir 
necha qismga bolinadi. Pat o‘qining ustki uzun qismi tanasi 
deyiladi, unga pat yelpiglchlari birikadi. Pat o‘qining yelpiglchsiz 
pastki qismi uchi deyilib, uning pastroglda teshigi bor. Patlar 
birlashadigan o‘q bolib, undan yonbosh qismlarga pat shoxchalari 
va nurlar o‘tib, ular ilmoqchalari yordamida birikadi.
Qoplovchi parlar 
qanot uchlarida va orqa tomonda joylashadi.
Parrandalar dumidagi patlar rul vazifasini bajaradi. Qoplovchi 
parlar tananing hamma joyida bir xil emas, parli qismi va parsiz 
qismi boladi. Par parrandalar tanasi haroratini bir xil me’yorda 
saqlaydi va sovuq-issiqni olkazmaslikda muhim ahamiyatga ega. 
Tanadan qanotga olish joyida terming katta burmasi bolib, u 
uchuvchi parda deyiladi. Bu burma qushlarning havoda erkin 
uchishini ta’minlaydi.
Suvda suzib yuruvchi parrandalaming barmoqlari orasida teri 
pardasi hosil bolib, u suvda yaxshi suzishga yordam beradi.