N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

MIKROTEXNIKA
Darsning maqsadi:
1. Selloidinli kesmalarni gematoksilin-eozin bilan bo'yash va bir marta
foydalanish uchun preparatlar tayyorlash;
2. Tayyorlangan gistopreparatlarni mikroskopiya qilish, chizish va belgilash.
Hujayra va to'qimalarning bazofil hamda eozinofil (asidofil) sirukturalari
bilan tanishish.
K o‘rgazmali materiallar: mikroskop, gistopreparat
MIKROSKOP BILAN ISHLASH QOIDALARI
Sitologiya, gistologiya va embriologiya kursini o‘rganishda 
mikroskop doimiy ish quroli bolib xizmat qiladi. Shuning uchun 
eng awalo, mikroskopning tuzilishi va u bilan ishlash qoidalarini 
bilishimiz kerak.
Mikroskop o'rganilayotgan obyektlarni kuchli darajada katta- 
lashtirib beradi. Mikroskopda uning mexanik va yorituvchi (optik) 
qismlarini birlashtirib turuvchi taglik va optik linzalar farq qilinadi. 
Hozirgi paytda kafedramizda МБИ-6 va «Биолам-С» mikros- 
koplari mavjud 
(I-rasm).
Mikroskop bilan ishlashni o'rganib boshlagandayoq ma’lum 
tartib-qoidalarga amal qilishga odatlanish lozim.
Mikroskopiyaga kirishishdan oldin yoritgich oynani (oynani 
botiq tomoni turishi kerak) va revolvemi (kichik obyektiv — 8x 
turishini; revolver kertikka kelganligini) tekshirish lozim. Undan 
keyin quyidagilarga amal qilinadi:
1. Mikroskopni ishlash uchun qulay holatda stolga o‘rinatiladi. 
Kichik obyektiv (8x) va yoritgich oynaning botiq tomoni yordamida 
yoruglik topilib, ko'rish maydoni bir tekis yoritiladi;
2. Preparatning qoplagich oynasini yuqori tomonga qilib mik­
roskop stolchasidagi teshikka to‘g‘n keladigan holatda o‘rnatiladi;
5

---

3. Kremalera (makrovint) yordamida kichik obyektivning fokusi 
topiladi. Preparatni sinchiklab qarab chiqib, batafsil o'rganish 
uchun yaroqli joyini tanlanadi va uni ко 'rish maydonining mar- 
kaziga o'rnashtiriladi;
4. Ko'zlar toliqmasligi uchun mikroskop okulyariga chap ko'z 
bilan qaraladi, o'ng ko'z yordamida daftarga rasm solinadi;
5. Katta obyektiv (40x) ga о 'tish uchun fokusni o'zgartir- 
masdan, revolvemi burab, kuchli obyektiv (40x) ni ish holatiga 
keltiriladi. Agar har ikkala — katta (40x) va kichik (8x) obyektiv 
mikroskopning o'ziniki bo'lsa, ya’ni almashtirilmagan bo'lsa — 
preparatning tasviri hosil bo'ladi. So'ngra mikrovint yordamida 
preparatning aniq tasviri hosil qilinadi. B iror sabab bilan 
preparatning tasviri hosil bo'lmasa, unda o'qituvchiga murojaat 
qilinadi;
6. Preparat kuchli obyektivlar bilan o'rganilayotganda mikro- 
vintni doimiy ravishda ikkala tomonga 0,25—0,5 marta burash 
kerak. Mikroskopda ishlay boshlagan dastlabki paytlardanoq, 
kuchli obyektivda mikrovintdan foydalanishga odatlanish lozim;
7. Mikroskop stolchasining diagonal vintlaridan faqat katta 
obyektivda ishlayotganda preparatning kerakh qismlarini ko'rish 
maydonining markaziga ko'chirish uchun foydalaniladi;
8. Mikroskopning optik qismlari (yoritgich oyna, kondensor- 
yoritgich, obyektiv va okulyar linzalari)ni faqat toza va yumshoq 
materiya (flanel) bilan artish mumkin;
9. O'qituvchining nazoratisiz mikroskopning turli qismlarini 
burab olish va remont qilish mumkin emas;
10. Mikroskopda ishni tugatgach, preparat olinadi va mikro­
skop ish holatidan chiqariladi;
11. Mikroskop bir joydan ikkinchi joyga ко‘chiri layotganda, 
u vertikal holatda tutiladi.