N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Limfa yollari. 
Limfa suyuqligi qon tomirlari bo‘ylab organizm- 
ga, to‘qimalarga tarqahb, keyin limfa tomirlariga oladi, so£ngra 
butun organizmdan yig‘ilib kelib, yana qon tomirlariga tushadi. 
Butun tanadan limfa suyuqligi quyidagi ikkita asosiy limfa yoii 
bo'ylab yig‘iladi.
O'ng limfa yo‘li uncha uzun emas, lekin anchagina keng bolib 
oldingi o‘ng oyoq, bo‘yin va ko‘krak qafasining o ‘ng tomonidagi 
hmfa tugunlaridan limfa suyuqligi oladi. U birinchi qovurg‘a 
ro‘parasida oldingi kovak venaga qo‘shiladi.
Ko‘krak limfa y o ii butun tananing asosiy qismidan limfa 
suyuqligi to‘playdi. Bu y o l bel sistemasidan boshlanadi va kockrak 
aortasining o‘ng qismiga joylashadi. Tananing yuqorigi chap 
tomonidan, chap oyoqdan limfa yig‘adi. U oldingi kovak venaga
322

---

quyiladi. Bel sistemasi har xil shaklda bo‘ladi. U aortaning o‘ng 
qismida I bel umurtqasi ostida joylashadi. Sistemaning orqa qismiga 
belning limfa stvoli va ichak limfatik stvoli kelib qo'shiladi.
Shuningdek, juft traxeal limfa yo‘li ham bo‘lib, u bosh va 
bo£yindan limfa suyuqligini yig‘ishtirib, ko‘krak limfa yoliga yoki 
yurakka yaqin kovak venalardan biriga quyiladi.
Xilotoraks ko‘krak bo‘shlig‘iga limfa suyuqligi sizib chiqishi 
natijasida yuzaga keladi. Bu ko'krak limfa yo‘lining shikastlanishida 
(masalan, jarohat, o'sma yoki jarrohlik amali) ro‘y beradi va 
suyuqlikni o‘pkalar va plevra orasida to‘planishi sababli respirator 
distressga olib keladi.
Limfa tugunlari organizmning aniq joylarida to‘p-to‘p bo‘lib 
joylashadi. Limfa tugunlari zich retikulyar to'qimadan tuzilgan 
bo‘lib, tolador biriktiruvchi to'qimadan tuzilgan kapsula bilan 
o‘ralgan. Bu kapsuladan limfa tugunlarining ichki qismiga bir 
qancha xovon (to‘siq) chiqadi, ular oralig'ida limfa tugunining 
po‘stloqvamag‘iz moddalari joylashadi. Limfa tugunlariga keluvchi 
tomirlar kapsulani teshib o‘tib, sinuslarga ochiladi, shu yerda 
limfa oqimi sekinlashadi. Limfa suyuqligiga bir qancha limfa 
tanachalari qo‘shiladi. Tugunning to'qimasi po'stloq va mag'iz 
zonalarga bo‘linadi. Po‘stloq tugunning murtak markaziga ega 
bo‘lib, u immun tizimi uchun muhim ahamiyatga ega bo‘lgan 
limfositlar ishlab chiqaradi.
Mag‘iz zonasida ko‘plab fagositozni amalga oshiruvchi reti­
kulyar hujayralar boMadi. Limfa suyuqligi tugun to'qimalari orqali 
o‘tadi. Barcha limfa suyuqligi kamida bitta limfa tuguni orqali 
o‘tishi yoki orqaga qaytishi kerak.
Har bir tugun to‘qimaning to'rsimon qismi ichidan bakteriya- 
lar yoki zarrachalarni tutib qolishi bilan mexanik filtr vazifasini 
bajaradi
.1