N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Victoria Aspinall.
Veterinary anatomy and Physiology. Textbook. New-
York, 2015.
234

---

chegaralangan. Burun kataklari oralig'ida teri qoplami burun-lab 
yaitirog'ini hosil qiladi.
Burun bo‘shlig‘i 
boshning yuz bo‘limida joylashgan bo'lib, 
havo olkazish, hid bilish, havoni isitish, namlash va uni tozalash 
kabi vazifalami bajaradi. Burun bo‘shlig‘ining hosil bo‘lishida yoki 
uning o'q skeleti bo‘lib burun, yuqorigi jag‘, peshana, panjara- 
simon, tanglay suyaklari, dimog‘, burun chig'anoqlari, burunning 
tog'ayli to'siqlari va burun tog‘aylari hisoblanadi. Burun bo'shlig'i 
o'qining ichki tomoni shilliq parda bilan qoplangan. Burun 
bo'shlig'i to'siq orqali o'ng va chap bo'laklarga bo'lingan va har 
qaysi bo'lakning kirish (burun katagi) hamda chiqish (xoana) 
teshiklari, qopqog'i, tubi, yon va o'rta devorlari bo'ladi.
Burun to'sig'i panjarasimon suyakning vertikal varag'i hisobla­
nadi. Bu varaqning oldingi, suyaklashmagan qismi burun 
bo'shlig'ini bo'lib turadi va burunning tog'ayli to'sig'i deb ataladi.
Yon tog'aylari burun qopqog'ini va uning yumshoq qismi 
yon devorini hosil qilib, ular qanotsimon tog'aydan kesik orqali 
ajralib turadi. Yon tog'ay o'rta tomonga egilib qanoti burmalarini 
hosil qiladi. Har ikkala tomonning qanotsimon tog'ayiga burun 
to'sig'ining dorsal chetidan boshlanuvchi varag'i mavjud. U yon 
tomonga hamda pastga tushib, burun katagining pastki uchi 
asosida yotuvchi, ikkiga ajralgan langarsimon o'simta hosil qiladi. 
Burun bo'shlig'i devori ichki yuzasining oldingi tomoni teri bilan 
qoplangan. Bo'shliqning bu qismi burun dahlizi deb ataladi va 
unda ko'z yoshi-burun teshigi bo'ladi. Xususiy burun bo'shlig'i 
shilliq parda bilan qoplangan. Burun bo'shlig'ining shilliq pardasi 
qizg'ish rangda bo'lib, ko'plab burmalar hosil qiladi. Ular 
bo'shlig'ining yon devorlarida yuqorigi va pastki chig'anoqlarni, 
orqa qismida esa panjarasimon suyakning labirintlarini hosil 
qiladi.
Burunning yuqorigi chig'anog'i tor va uzun bo'lib, uning shilliq 
pardasi oldingi tomonda to'g'ri burmaga o'tadi. Burunning pastki 
chig'anog'i keng, uning shilliq pardasi old va yuqori tomonda 
qanot bo'rmani, old va pastki tomonda esa burun bo'shlig'i 
tubining burmasini hosil qiladi. Pastki chig'anoqning orqa cheti 
xoana sohasiga o'tib turadi.
235

---