N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

6
2
6
Sut tishlari: Id 
7
C - P — = 2 6
6
2 4
6 
^ 2
6 t . 2
Doimiy tishlari: I 
7
С —P —M
— = 230 
6
2 4 
2
Qattiq tanglay 
jag' oraUq, yuqorigi jag' va tanglay suyaklaridan 
iborat bo'lib, pastki tomondan bu suyaklar mustahkam shilliq 
parda bilan o'ralgan. Qattiq tanglayda tanglay choki mavjud. U 
qattiq tanglayning sagittal yo'li bo'ylab o'tadi, uning esa ko'nda- 
langiga tanglay g'ovlari (valik) joylashadi. U qoramollarda 15—20 
ta, oldingi g'ovlar baland, chetlari o'tkirlashgan; orqa g'ovlari esa
198

---

pastroq va biroz silliq, halqumga yaqin joyda ular yo'qolib ketadi. 
Birinchi g'ovlarning oldirog‘ida tish plastinkasining orqasida uncha 
katta bo'Imagan jag' oraliq so'rg'ich! joylashadi. U o'ng va chap 
tomonida 
2
ta teshik hosil qilib, burun-tanglay kanali ochiladi.
Yumshoq tanglay 
yoki tanglay pardasi qattiq tanglaydan orqaga 
tushuvchi shilliq parda burmasidan iborat. Yumshoq tanglayning 
orqa ochiq cheti tanglay yoyi deyiladi. Tanglay yoyi bilan til ildizi 
o‘rtasida qisqa yoriqcha bo'ladi. Yumshoq tanglayning yon chetlari 
tanglay hamda qanotsimon suyaklarga birlashadi va til ildizining 
ustiga o'tib, tanglay - til yoyini hosil qiladi. Tanglay yoyi 
qizilo'ngach tomonga o‘tib halqum devorida tanglay — halqum 
yoyini hosil qiladi.
Yumshoq tanglayning muskuli, asosiy tanglay muskuli, tanglay 
pardasini ko'taruvchi va taranglovchi muskullardan tashkil etadi.
Tanglay muskuli tanglay suyagining xoana chetidan boshlanib 
tanglay yoyining chetigacha boradi. Bu muskul tanglay pardasini 
qisqartiradi.
Tanglay pardasini ko'taruvchi muskul quloq suyagining mus­
kul o'simtasidan boshlanib, eshituv nayining oldigacha cho'ziladi 
va tanglay pardasining o'rtasida tugaydi. Muskul qisqargan paytda 
tanglay pardasini ko'taradi.
Tanglay pardasini taranglovchi muskul quloq suyagining 
muskul o'simtasidan boshlanib, qanotsimon suyakning ilgagi orqali 
o'tadi va tanglay pardasining o'rtasigacha keladi. Muskul qisqargan 
vaqtda tanglay pardasini taranglaydi.
Tanglay pardasining og'iz yuzasi ko'p qavatli qalin epiteliydan 
tashkil topgan shilliq parda bilan o'ralgan va unda juda ko'p shilliq 
bezlari mavjud.
Tanglay pardasining halqum yuzasi ham hilpillovchi epiteliydan 
tashkil topgan, shilliq parda bilan o'ralgan va unda shilliq 
bezlarining ko'p sonli teshikchalari bo'ladi. Yumshoq tanglayning 
shilliq pardasida limfa follikulalari yoki toq tanglay bodomchasi, 
til yoyi va til ildizi o'rtasida, o'ng va chap tomonda tanglay 
bodomchasi joylashadi. Og'iz bo'shlig'ining tubi tilning yon 
yuzalari hamda bir tomondan kurak tishlar milki, boshqa tomon­
dan til uchi va pastki jag'ning oraliq qismi o'rtasida joylashadi.
199

---

Og‘iz bo‘shlig‘i tubida bir qancha katta so‘rg‘ichlar ko‘zga 
tashlanadi. So‘rg‘ichlar oralig‘ida til osti so‘lak bezining kichik 
teshikchalari ochiladi. Til uchi ustida qattiq til osti yoki och 
o‘sma chiqib turadi. Unda jag‘ osti va til osti solak bezlarining 
yollari ochiladi.