N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

It va mushuklarda tovushni qabul qilish. 
Tovush tolqinlari 
quloq suprasi bilan ushlanadi va nog‘ora parda hamda eshitish 
suyakchalari orqali oval darchaga uzatilib, avval perilimfa, keyin 
endolimfada vibratsiya chaqiradi. Bu pulsatsiyalar Kortiev organida 
joylashgan retseptor hujayralarning sensor tolalarini harakatga 
keltiradi va nerv impulslarini hosil qildiradi. Nerv impulslari 
vestibulyar — chig‘anoq nervining (VIII) chig‘anoq tarmoglga 
o‘tadi va bosh miya yarim shari po‘stlog‘ining eshitish markazida 
tovush deb taniladi.
Parda dahliz endolimfaga to lg a n ikkita oval va yumaloq 
xaltasimon tuzilmalardan iborat bolib, chig‘anoq va yarim doira 
kanallar bilan boglangan boladi. Ikkala tuzihnalarda ham sensor 
hujayralar mavjud bolib, ulaming tarkibida kalsiy karbonati yoki 
otolitlar mavjud. Bu tuzilmalar hayvon bir yerda tik turganda 
muvozanatini saqlash uchun xizmat qiladi.
Uchta yarim doira parda kanallar endolimfaga tolgan bo‘lib, 
har bittasi doiraning uchdan ikki qismigacha egilgan boladi. Har 
bir doiraning maydoni boshqa ikkitasiga nisbatan deyarli to‘g‘ri 
burchak ostida turadi; shu asnoda harakatlanishning 3 olchamlari 
yoki yo‘nalishlari nazoratda b o la d i. Kanallar ampula deb 
ataladigan kengaygan sohaga ochiladi. Har bir ampula yelimshiq, 
dildiroq massaga kirib borgan tolachali hujayralarning konussimon 
proeksiyasidir. Bu tuzilmalar hayvon harakatlanganda muvozanatni 
saqlash uchun xizmat qiladi.
381

---

Dinamik muvozanat. 
Hayvonlarda yarim doira kanallardagi 
endolimfa ainpula ichidagi retseptorlami qo‘zg‘atadi. Nerv impuls- 
lari tolali hujayralar va vestibulyar — chig‘anoq nervining (VIII) 
vestibulyar tarmog‘i orqali miyaga o‘tkazadi. Bosh miyada alar 
miyachaga o£tib, ma’lumotlar tahlil qilinadi