N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

To‘rt tepalik varag‘i 
(plastinka) - o'rta miyaning yuqorigi 
qismida yotadi. U ikkita oldingi va keyingi tepaliklardan tashkil 
topgan. Oldingi tepalik ko'rish markazi, keyingi tepalik esa eshitish 
markazi hisoblanadi. Tepaliklar bir-biridan o'rta, o'ng va chap 
lateral va ko'ndalang egatchalar orqali ajralib turadi. To‘rt tepalik 
varaqlarining yuza tomoni oq modda, ichki qismi esa kulrang 
moddadan tashkil topgan.
Katta miya oyoqchalari qopqog'i 
- o‘rta miyaning o'rtasida 
katta miya oyoqchalari va to'rt tepalik oralig'ida joylashadi. Qopqoq 
oq moddadan tuzilgan bo'lib, unda kulrang moddaning juft 
yadrolari mavjud. Birmuncha yirik yadrolar: qizil yadro; ko'zni 
harakatlantiruvchi nerv yadrosi; Yakubovichning parasimpatik 
yadrosi; g'altak nerv yadrosi; beshinchi juft bosh miya nervi
348

---

yadrosi hisoblanadi. Uzunchoq miyadan oraliq miyaga qopqoq 
orqali to ‘rsimon tuzilma tortilib, ular to ‘rsimon tuzilmaning 
harakatlantiruvchi yadrosini tashkil qiladi.
♦ Rombsimon miya
Rombsimon miya 
— uzunchoq va keyingi miyalardan tashkil 
topgan.
Uzunchoq miya 
— voroliev ko‘prigidan orqaga cho‘ziladi va 
sezilarsiz chegara bilan orqa miyaga o£tadi. Miyaning pastki 
tomonidan ventral o‘rta yoriqcha joylashadi. Har ikkala tomon 
bo‘ylab o‘rta yoriqchadan yon egatchalar o‘tadi; ular o‘rta ventral 
yoriqchaga quyiladi. Yon egatchalar oralig‘ida uzunchoq miya 
piramidalari mavjud. Piramidalarda yarim sharlar po‘stlog‘idan 
orqa miyaga o‘tkazuvchi piramida tutam joylashadi. 0 ‘tkazuvchi 
tutam lar orqa miyaning yon kanalchalariga yo'nalib o ‘zaro 
kesishadi va piramidalar kesishmasini hosil qiladi. Uzunchoq 
miyaning oldingi qismidan piramidalardan lateral tomondan 
uzoqlashtiruvchi nerv (VI juft) chiqadi. Piramidalar kesishmasidan 
lateral tomonga til osti nervi (XII juft) chiqadi. Uzunchoq miyaning 
yon qismidan qo‘shimcha nerv (XI juft); adashgan nerv (X juft); 
til-halqum nervi (IX juft) chiqadi.
Uzunchoq miyaning kulrang moddasi harakatlantiruvchi va 
sezuvchi nervlardan alohida tuzilma shakllantiradi. Ushbu 
tuzilmalardan V, VI, VII, VIII, IX, X va XII juft bosh miya 
nervlari chiqadi. Bundan tashqari, uzunchoq miyaning kulrang 
moddasida oldingi va keyingi nov Goll va Burdax tutamlarming 
oraliq yadrosini motor markazi guruhlanadi. Shu joyda yadrolar 
oralig'ida to‘rsimon tuzilma joylashadi. U uzunchoq miyadan 
o‘rta miyaning qopqog‘iga va oraliq miyaga tarqaladi. To‘rsimon 
tuzilma rombsimon va o‘rta miya yadrolarini bog‘laydi va nafas 
olish, yurak-qon tomirlar tizimi markazi hisoblanadi.
Uzunchoq miyaning oq moddasi orqa miyadan bosh miyaning 
turli qismlariga boruvchi o'tkazuvchi yo‘llami hosil qiladi.