N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Hayvonlardagi fa rq qiluvchi xususiyatlar:
bosh miyaning 
absolyut oglrligi qoramollarda — 410—550 g, cho'chqalarda — 
96—145 g, otlarda — 372—570 g, itlarda — 46—138 g ga teng.
♦ Oraliq va o‘rta miya
Oraliq miya 
— oxirgi miyaning targll tanasi va o‘rta miya 
oraliglda joylashadi. Oraliq miyadan yuqorida uchinchi miya 
qorinchasining tomirli qopqogl va ammon shoxi joylashadi. Oraliq 
miya talamus (asosiy qismi), epitalamus va gipotalamuslardan 
tashkil topgan.
Talamus 
ko‘rish do£ngligi va uchinchi miya qorinchasidan 
tuzilgan.
Ko'rish do‘ngligi — nazolateral tomonda targ ll tananing 
dumsimon yadrosiga oladi. Ular targ'il tana yadrosidan chegaraviy 
yo l orqali, to‘rt tepalikdan ko‘ndalang egatcha orqali, bir-biridan 
esa uchinchi miya qorinchasining tomirli qopqogl bilan qoplanib 
turuvchi ko‘rish do‘ngligining chuqurchasi orqali ajraladi. Ko£rish 
do'ngligida ko‘p miqdorda kulrang moddaning yadrosi mavjud 
bolib, ulardan birmuncha yiriklari quyidagilar: nazal yadro nazal 
do'nglikning ichkarisida ko'rish do‘ngligining oldingi medial qis- 
mida yotadi; kaudal yadro — ko£rish do‘ngligining lateral dumboq- 
cbasi orqa lateral qismining ichkarisida joylashadi va oraliq kolish 
markazlaridan tuzilgan bo£ladi. Miyaning bazal yuzasida ko£rish 
nervi kesishmasidan ko£rish yo£h boshlanadi; lateral yadro —
346

---

ko‘rish do‘ngligining lateral dumboqchasida lateral tirsakli tana 
yaqinida joylashadi; medial yadro medial tomonda lateral tirsakli 
tana qarshisida yotadi. Ko‘rish do'ngligida yuqorida ko‘rsatilgan 
yadrolar o‘rtasida to‘rsimon tuzilma joylashadi. U barcha yadrolar 
bilan bog‘langan va vegetativ markaz hisoblanadi.
Uchinchi miya qorinchasi — halqasimon shaklga ega. U ko‘rish 
do‘ngliklari o‘rtasida joylashib, ular ko‘rish do‘ngUgining oraliq 
massasi orqali bir-biri bilan birikishadi. Qorinchalar devorida 
markaziy kulrang modda bo‘lib, ularda po‘stloqosti vegetativ 
markazlar joylashadi. Uchinchi miya qorinchasi to‘rtinchi miya 
qorinchasi bilan miya suv yo‘li orqali, miyaning nazal burmasi 
yonida o‘ng va chap yon miya qorinchalari bilan qorinchalararo 
teshik orqali qo‘shiladi.
Epitalamus — uchinchi miya qorinchasining tomirli qopqog‘i, 
epifiz va juft tugunchalardan tashkil topgan. Uchinchi miya 
qorinchasining tomirli qopqog'i — tomirli chigal va miyaning 
yumshoq pardasining epitelial varag'i burmasidan tuzilgan. Tomirli 
qopqoq ko‘rish do‘ngligi va ammon shoxi o‘rtasiga ponasimon 
tarzda kiradi va ularni tutamdan ajratib turadi. Qorinchalararo 
teshik orqali qopqoq miyaning yon qorinchasini tomirli chigali 
ko‘rinishida miyaning yon qorinchasiga kiradi.
Tomirli qopqoq epifiz oldida va qadoqsimon tananing orqasida 
epifiz usti bo‘rtma hosil qiladi.
Epifiz — ichki sekretsiya bezi bo‘lib, noksimon shaklga ega, 
to‘rt tepalik bilan ko‘rish do‘ngligi o‘rtasidagi chuqurchada joyla­
shadi. Ko‘rish do‘ngligi chuqurchasining chetlarida ko'rish do'ngli- 
gining oq tor miya hoshiyasi ko‘rinib turadi. Unda yuganchaning 
juft tugunchasi joylashib, u keyinchalik yuganchaga o‘tadi. 
Yuganchada epifiz birikib turadi.